A People's Guide to Capitalism

۱. سرمایه‌داری نظامی نوظهور و غیرطبیعی است که بر پایه‌ی خشونت و مصادره بنا شده است.

گفته می‌شود سرمایه‌داری تجلی طبیعی—و حتی ابدی—وضعیت انسانی است.

ذاتی نیست. برخلاف باور عمومی، سرمایه‌داری ویژگی همیشگی طبیعت یا جامعه‌ی انسانی نیست. در بیشتر تاریخ بشر، جوامع حول تأمین نیازهای اساسی از طریق تلاش جمعی سازمان یافته بودند، اغلب با مالکیت مشترک و ساختارهای برابرخواهانه، مانند جوامع شکارچی-گردآورنده. جوامع طبقاتی، جایی که اقلیتی بر مازاد کنترل دارد، تنها نسبتاً اخیراً با ظهور کشاورزی شکل گرفتند.

زایش خشونت‌آمیز. سرمایه‌داری صنعتی مدرن تنها چند صد سال پیش، عمدتاً در اروپا، از طریق فرایندی خشن که مردم را از وسایل معیشت‌شان، به‌ویژه زمین، جدا کرد، پدید آمد. به‌عنوان مثال، جنبش محصورسازی زمین در انگلستان به‌طور خشونت‌آمیزی زمین‌های مشترک را مصادره کرد، دهقانان را از خاک بیرون راند و جمعیتی بدون زمین ایجاد کرد که برای بقا مجبور به فروش نیروی کار خود شدند.

چپاول جهانی. این فرایند با خشونت جهانی تسریع و تداوم یافت، از جمله بردگی میلیون‌ها آفریقایی و نسل‌کشی و مصادره زمین‌های بومیان در قاره آمریکا. ثروتی که از این جنایات به دست آمد، توسعه اولیه سرمایه‌داری صنعتی را تأمین کرد و نشان داد که ریشه‌های آن در فتح و غارت است، نه در انباشت مسالمت‌آمیز افراد کوشا.

۲. ارزش کالاها توسط نیروی کار لازم برای تولیدشان تعیین می‌شود.

تاکنون هیچ شیمی‌دانی ارزش مبادله‌ای را در مروارید یا الماس کشف نکرده است.

کاربرد در برابر مبادله. کالاها، که پایه‌های ثروت سرمایه‌داری‌اند، دو جنبه دارند: ارزش مصرفی (کاربردشان) و ارزش مبادله‌ای (ارزش نسبی‌شان در بازار نسبت به کالاهای دیگر). ارزش مصرفی کیفی و ذهنی است (مثلاً صندلی برای نشستن است)، اما ارزش مبادله‌ای کمی و قابل مقایسه است (چند قرص نان برابر با یک صندلی است؟).

کار به‌عنوان معیار مشترک. تنها ویژگی مشترک همه کالاها که امکان مقایسه کمی برای مبادله را فراهم می‌کند، محصول نیروی کار انسانی بودن آن‌هاست. نظریه ارزش کار مارکس بیان می‌کند که ارزش کالا توسط مقدار «زمان کار اجتماعی لازم» برای تولید آن تحت شرایط متوسط جامعه تعیین می‌شود.

کار انتزاعی. منظور نوع خاص کار (کار عینی مانند نانوایی یا خیاطی) نیست، بلکه صرف انرژی انسانی کلی و انتزاعی است. بازار همه اشکال متنوع کار را به مقادیر زمان کار انتزاعی تبدیل می‌کند که سپس در ارزش کالاها «متبلور» می‌شود و آن‌ها را قابل مقایسه و مبادله از طریق پول می‌سازد.

۳. پول ساختاری اجتماعی است که نمایانگر و تسهیل‌کننده‌ی مبادله ارزش است.

گردش پول از هر منفذی عرق می‌ریزد.

معادل عام. پول از نیاز به ساده‌سازی مبادله در جوامع مبتنی بر بازار پدید می‌آید. به جای مبادله مستقیم کالاها با یکدیگر، یک کالا (تاریخاً اغلب طلا یا نقره، اکنون پول کاغذی یا دیجیتال) به معادل عام تبدیل می‌شود که همه کالاها ارزش خود را نسبت به آن می‌سنجند و برچسب قیمت مشترک می‌گیرند.

واسطه‌ی مبادله. پول به‌عنوان واسطه‌ای راحت برای مبادله (کالا-پول-کالا) عمل می‌کند، به فروشندگان امکان می‌دهد ارزش کالاهای خود را دریافت کنند و خریداران بتوانند ارزش مصرفی مورد نظرشان را بدون نیاز به تطابق مستقیم نیازها به دست آورند. این فرایند غیرشخصی و بی‌مرز است و محدودیت‌های مبادله مستقیم را می‌شکند.

ذخیره ارزش. فراتر از تسهیل مبادله فوری، پول به‌عنوان ذخیره ارزش در طول زمان نیز عمل می‌کند. این امکان را به افراد و به‌ویژه سرمایه‌داران می‌دهد که ثروت را نگه دارند و بعداً به کار گیرند، که گردش و انباشت مستمر را ممکن می‌سازد و به پول قدرتی مرموز بر زندگی اقتصادی می‌بخشد.

۴. سود سرمایه‌داری از نیروی کار پرداخت‌نشده‌ی کارگران به دست می‌آید.

دارنده پول کالای خاصی در بازار می‌یابد: ظرفیت کار، یعنی نیروی کار.

ویژگی منحصر به فرد نیروی کار. سرمایه‌داران سود (ارزش اضافی) را نه از خرید ارزان و فروش گران، بلکه از فرایند تولید به دست می‌آورند. آن‌ها دو نوع کالا می‌خرند: وسایل تولید (سرمایه ثابت) و نیروی کار (سرمایه متغیر). نیروی کار منحصر به فرد است چون ارزش مصرفی آن (عمل کار کردن) ارزشی بیش از ارزش مبادله‌ای‌اش (دستمزد پرداختی به کارگر) ایجاد می‌کند.

کار لازم در برابر کار اضافی. ارزش نیروی کار با هزینه نیازهای ضروری برای زنده نگه داشتن کارگر و تولید نسل بعدی تعیین می‌شود. کارگران بخشی از روز را صرف «کار لازم» می‌کنند تا ارزشی معادل دستمزدشان تولید کنند و بقیه روز را صرف «کار اضافی» می‌کنند که ارزش اضافی تولید شده و توسط سرمایه‌دار تصاحب می‌شود.

استثمار پنهان. این استخراج نیروی کار پرداخت‌نشده (کار اضافی) منبع سود سرمایه‌داری و مصداق استثمار است. برخلاف جوامع طبقاتی پیشین که تصاحب مازاد آشکار بود (مثلاً رعیت‌ها روی زمین ارباب کار می‌کردند)، سرمایه‌داری استثمار را به شکل «دستمزد عادلانه برای کار عادلانه» پنهان می‌کند، جایی که کارگر برای زمان کارش (نیروی کار) پرداخت می‌شود اما برای تمام ارزشی که تولید می‌کند، نه.

۵. رقابت سرمایه‌داران را به انباشت و نوآوری بی‌وقفه وامی‌دارد.

انباشت کن، انباشت کن! این است موسی و پیامبران!

رقابت یا مرگ. سرمایه‌داری با رقابت شدید میان سرمایه‌داران فردی پیش می‌رود. برای بقا و گسترش سهم بازار، شرکت‌ها باید هزینه تولید را کاهش دهند، عمدتاً با افزایش بهره‌وری از طریق نوآوری تکنولوژیک و تشدید کار. عدم نوآوری به معنای شکست در رقابت و خروج از بازار است.

هرج و مرج تولید. تولید به صورت جمعی برنامه‌ریزی نمی‌شود بلکه توسط شرکت‌های فردی برای کسب بیشترین سود انجام می‌شود. این منجر به «هرج و مرج تولید» می‌شود که هر سرمایه‌دار تلاش می‌کند بیشتر و بیشتر تولید کند، بدون اطلاع از محدودیت‌های واقعی بازار یا اقدامات رقبا، و تحت فشار گسترش مداوم قرار دارد.

الزام انباشت. سود (ارزش اضافی تحقق یافته از طریق فروش) صرفاً برای مصرف سرمایه‌دار نیست بلکه باید مجدداً سرمایه‌گذاری (انباشت) شود در وسایل تولید کارآمدتر و عملیات گسترده‌تر. این الزام انباشت بی‌پایان است که سیستم را به سوی رشد مداوم و مارپیچی سوق می‌دهد.

۶. میل سرمایه‌داری به تولید منجر به بحران‌های تولید بیش از حد می‌شود.

در این بحران‌ها، اپیدمی‌ای رخ می‌دهد که در همه دوره‌های پیشین مضحک به نظر می‌رسید—اپیدمی تولید بیش از حد.

تولید فراتر از تقاضا. میل ذاتی سرمایه‌داری به تولید بدون توجه به محدودیت‌های بازار، که توسط رقابت و انباشت تغذیه می‌شود، به بحران‌های دوره‌ای منجر می‌شود. این بحران‌ها بحران کمبود نیستند بلکه بحران تولید بیش از حد‌اند—کالاهای زیادی تولید می‌شوند که نمی‌توان آن‌ها را با قیمت‌های موجود به سود فروخت.

عدم تناسب. تولید بیش از حد اغلب در صنایع خاصی به دلیل توسعه نامتوازن یا اشتباه در برآورد ظرفیت بازار آغاز می‌شود. از آنجا که صنایع به هم مرتبط‌اند، اشباع در یک بخش کلیدی (مانند مسکن یا نفت) می‌تواند به کل اقتصاد سرایت کند و تولید بیش از حد عمومی ایجاد کند.

فقر در میان فراوانی. تناقض بحران سرمایه‌داری این است که نه به دلیل برآورده شدن نیازها بلکه به دلیل عدم توانایی فروش سودآور کالاها رخ می‌دهد. دستمزدهای کارگران به واسطه استثمار محدود است و توان مصرفی آن‌ها برای خرید حجم رو به رشد کالاها که خود تولید می‌کنند، کافی نیست، که شکاف بین ظرفیت تولید و تقاضای مؤثر را افزایش می‌دهد.

۷. سیستم گرایش بلندمدت به کاهش نرخ سود دارد.

مانع واقعی تولید سرمایه‌داری، خود سرمایه است.

افزایش ترکیب آلی سرمایه. با سرمایه‌گذاری بیشتر سرمایه‌داران در ماشین‌آلات و فناوری (سرمایه ثابت) نسبت به نیروی کار (سرمایه متغیر) برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، «ترکیب آلی سرمایه» افزایش می‌یابد. از آنجا که تنها کار ارزش جدید ایجاد می‌کند، سهم سرمایه‌گذاری که ارزش اضافی تولید می‌کند کاهش می‌یابد.

کاهش نرخ سود. این منجر به «گرایش کاهش نرخ سود» در بلندمدت می‌شود. هرچند سرمایه‌داران فردی با نوآوری اولیه سودهای فوق‌العاده کسب می‌کنند، رقابت فناوری را گسترش می‌دهد، زمان کار اجتماعی لازم را کاهش می‌دهد و در نتیجه ارزش (و قیمت) کالاها را پایین می‌آورد و نرخ سود متوسط اقتصاد را کاهش می‌دهد.

نیروهای مقابله‌کننده. این گرایش مطلق نیست و توسط عواملی مانند افزایش استثمار (سرعت‌بخشی، کاهش دستمزد)، ارزان‌تر شدن سرمایه ثابت (کاهش هزینه تولید ماشین‌آلات) و گسترش به بازارهای جدید تعدیل می‌شود. با این حال، این نیروهای مقابله‌کننده فشار بنیادی را از بین نمی‌برند و سیستم را مستعد ناپایداری و بحران می‌سازند.

۸. اعتبار و مالیه انباشت را تسریع می‌کنند اما ناپایداری را تشدید می‌کنند.

اگر نظام اعتبار به‌عنوان اهرم اصلی تولید بیش از حد و سفته‌بازی مفرط در تجارت ظاهر شود، صرفاً به این دلیل است که فرایند بازتولید که ذاتاً انعطاف‌پذیر است، اکنون به حد نهایی خود مجبور شده است.

تأمین سوخت گسترش. اعتبار برای سرمایه‌داری مدرن ضروری است، زیرا به سرمایه‌داران اجازه می‌دهد فراتر از ذخایر نقدی خود سرمایه‌گذاری کنند و به مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد کالاهایی را بخرند که در غیر این صورت توانایی مالی آن را ندارند. این فرایند گردش سرمایه را تسریع و انباشت را در مقیاس بزرگ‌تر ممکن می‌سازد، پروژه‌هایی مانند راه‌آهن که از طریق پس‌انداز فردی ممکن نبود را ممکن می‌کند.

سرمایه خیالی. نظام مالی «سرمایه خیالی» ایجاد می‌کند—مطالباتی بر ارزش آینده مانند وام‌ها، سهام و اوراق قرضه. این دارایی‌ها ارزش خود را از انتظار سود و بازپرداخت آینده می‌گیرند. بانک‌ها سرمایه پولی را متمرکز و توزیع می‌کنند، به‌عنوان واسطه عمل می‌کنند و وام‌ها را تضمین می‌کنند، اما نقدینگی خود را بر اساس کسری از سپرده‌های واقعی دارند.

تشدید تناقضات. در حالی که اعتبار چرخ‌ها را روان می‌کند، اجازه می‌دهد تولید و مصرف فراتر از حد پایدار گسترش یابد و برای مدتی تولید بیش از حد و عدم تناسب را پنهان می‌کند. این فرایند بازتولید «انعطاف‌پذیر» را به حد نهایی می‌رساند و بحران نهایی را هنگام فروپاشی ارزش خیالی دارایی‌ها شدیدتر می‌کند.

۹. مالیه‌گرایی سرمایه خیالی ایجاد می‌کند و بحران‌ها را تشدید می‌کند.

بخش اعظم این «سرمایه پولی» صرفاً خیالی است.

برتری مالیه. در دهه‌های اخیر، بازارها و نهادهای مالی به‌شدت رشد کرده‌اند («مالیه‌گرایی»). آزادسازی مقررات و نوآوری منجر به ابزارهای مالی پیچیده و «تبدیل بدهی به اوراق بهادار» شده است، که وام‌های مسکن، وام‌های دانشجویی و سایر بدهی‌ها را به دارایی‌های قابل معامله تبدیل می‌کند.

قمار بر بدهی. ابزارهایی مانند اوراق بدهی تضمین‌شده (CDO) و سوآپ‌های پیش‌فرض اعتباری (CDS) ریسک را بسته‌بندی و معامله می‌کنند و لایه‌هایی از سرمایه خیالی ایجاد می‌کنند که روزبه‌روز از اقتصاد تولیدی جدا می‌شود. این امر سفته‌بازی را تقویت می‌کند، جایی که سود از نوسانات قیمت دارایی‌ها به جای خلق ارزش از طریق کار به دست می‌آید.

بزرگ‌نمایی فروپاشی. وقتی دارایی‌های پایه (مانند وام‌های پرخطر) شکست می‌خورند، شبکه به هم پیوسته سرمایه خیالی فرو می‌ریزد. ارزش اوراق بهادار ناپدید می‌شود، اعتبار خشک می‌شود و نظام مالی که رونق را ممکن ساخته بود، با احتکار نقدینگی و امتناع از وام‌دهی، بحران را تشدید می‌کند و بحران تولید بیش از حد را به فروپاشی مالی کامل تبدیل می‌کند.

۱۰. بحران‌ها با کاهش ارزش سرمایه و تشدید استثمار حل می‌شوند.

در دوران رکود، دارایی‌ها به صاحبان واقعی‌شان بازمی‌گردند.

ویرانی سرمایه. بحران‌های سرمایه‌داری، هرچند برای زندگی انسان‌ها ویرانگرند، به «حل» تناقضات سیستم با کاهش ارزش و نابودی سرمایه کمک می‌کنند. این شامل تخریب فیزیکی (کارخانه‌های بیکار، کالاهای فروش نرفته) و کاهش ارزش (فروش دارایی‌ها به قیمت‌های بسیار پایین) است. این فرایند نابرابر است و سرمایه‌داران بزرگ‌تر اغلب دارایی‌های سرمایه‌داران کوچک‌تر ورشکسته را ارزان می‌خرند.

بازگرداندن سودآوری. بحران ظرفیت اضافی را حذف و هزینه سرمایه ثابت (ماشین‌آلات، مواد) و سرمایه متغیر (نیروی کار به دلیل بیکاری بالا) را کاهش می‌دهد. این ارزان شدن ورودی‌ها به سرمایه‌داران باقی‌مانده امکان می‌دهد سودآوری را بازیابی کنند و زمینه را برای دور جدیدی از انباشت و گسترش فراهم کنند و چرخه رونق-رکود را از سر بگیرند.

ریاضت و نجات مالی. دولت‌ها در بحران‌ها دخالت می‌کنند، نه برای حمایت از مردم، بلکه برای مدیریت «امور مشترک کل بورژوازی». این اغلب شامل نجات مالی عظیم نهادهای مالی و شرکت‌های بزرگ است، که زیان‌ها را اجتماعی و سودها را خصوصی می‌کند. هزینه این سیاست‌ها به طبقه کارگر از طریق سیاست‌های ریاضتی، کاهش خدمات عمومی و تشدید استثمار منتقل می‌شود.

۱۱. سرمایه‌داری شرایط و طبقاتی را می‌آفریند که قادر به سرنگونی آن هستند.

ناقوس مالکیت خصوصی سرمایه‌داری به صدا درآمده است. غاصبان غاصب شده‌اند.

قبرکنندگان سرمایه‌داری. سرمایه‌داری ثروت و ظرفیت تولید عظیمی ایجاد می‌کند، اما این کار را از طریق استثمار، نابرابری و بحران انجام می‌دهد و در نهایت به مانعی برای توسعه انسانی تبدیل می‌شود. با این حال، سیستم کارگران را در محل‌های کار بزرگ و مراکز شهری متمرکز می‌کند و طبقاتی با قدرت جمعی برای به چالش کشیدن آن می‌سازد.

قدرت استراتژیک. طبقه کارگر که به فروش نیروی کار خود وابسته است، موقعیت منحصر به فردی برای متوقف کردن سیستم دارد، با خودداری از کار. بدون کار، ارزش جدید یا ارزش اضافی تولید نمی‌شود و انباشت سرمایه متوقف می‌شود. این قدرت جمعی، هرچند اغلب به‌دلیل تقسیمات نژادی و ملیتی پنهان است، نیروی بالقوه برای تغییر انقلابی است.

فراتر از سود. جامعه‌ای سوسیالیستی که حول تأمین نیازهای انسانی (ارزش مصرفی) به جای تولید سود (ارزش مبادله‌ای) سازمان یافته باشد، می‌تواند نیروهای مولده توسعه‌یافته در سرمایه‌داری را برای ریشه‌کن کردن فقر، نابرابری و تخریب محیط زیست به کار گیرد. طبقه کارگر، به‌عنوان اکثریت و تولیدکننده ثروت، منافع و توانایی ساخت چنین سیستمی را دارد.

آخرین به‌روزرسانی:: May 16, 2025