Marx

1. فلسفه مارکس از نقد هگل و سرمایه‌داری شکل گرفت

مارکس این ایده را که هگل را به زمین بیاورد، به کار گرفت و او نیز شروع به استفاده از روش‌های هگل برای حمله به شرایط مادی و اقتصادی موجود انسان‌ها کرد.

ریشه‌های هگلی. سفر فلسفی مارکس با نقد ایدئالیسم هگل آغاز شد. در حالی که هگل تاریخ را به عنوان پیشرفت ذهن یا روح می‌دید، مارکس این مفهوم را وارونه کرد و استدلال کرد که شرایط مادی و روابط اقتصادی، آگاهی و جامعه انسانی را شکل می‌دهند. این رویکرد ماتریالیستی پایه تحلیل مارکس از سرمایه‌داری و دیدگاه او برای تغییر اجتماعی شد.

نقد سرمایه‌داری. برخوردهای اولیه مارکس با ایده‌های سوسیالیستی در پاریس و مشاهداتش از شرایط صنعتی در انگلستان او را به توسعه دیدگاه انتقادی نسبت به سرمایه‌داری سوق داد. او آن را به عنوان سیستمی می‌دید که در عین تولیدی بودن، نابرابری عمیق و بیگانگی ایجاد می‌کند. این نقد هسته کار مادام‌العمر او را تشکیل داد و در اثر بزرگش "سرمایه" به اوج رسید.

2. مفهوم ماتریالیستی تاریخ: نیروهای اقتصادی جامعه را شکل می‌دهند

شیوه تولید زندگی مادی، فرآیند زندگی اجتماعی، سیاسی و فکری را به طور کلی تعیین می‌کند. این آگاهی انسان‌ها نیست که وجودشان را تعیین می‌کند، بلکه برعکس، وجود اجتماعی آن‌هاست که آگاهی‌شان را تعیین می‌کند.

پایه اقتصادی و روبنا. مارکس استدلال کرد که سیستم اقتصادی یک جامعه (پایه) ساختارهای اجتماعی، سیاسی و ایدئولوژیک آن (روبنا) را تعیین می‌کند. این بدان معناست که قوانین، سیاست، فرهنگ و حتی دین توسط شرایط اقتصادی و روابط تولیدی زیرین شکل می‌گیرند.

ماتریالیسم تاریخی. به گفته مارکس، تاریخ از طریق شیوه‌های مختلف تولید (مانند فئودالیسم، سرمایه‌داری، سوسیالیسم) که توسط تضادهای بین نیروهای تولید (تکنولوژی، کار) و روابط تولید (مالکیت، ساختار طبقاتی) هدایت می‌شوند، پیشرفت می‌کند. این تضادها به درگیری‌های طبقاتی و در نهایت به انقلاب‌های اجتماعی منجر می‌شوند که جامعه را دگرگون می‌کنند.

شیوه‌های تولید:

• کمونیسم ابتدایی
• جامعه برده‌داری
• فئودالیسم
• سرمایه‌داری
• سوسیالیسم/کمونیسم

3. بیگانگی: سرمایه‌داری کارگران را از کار و انسانیت‌شان بیگانه می‌کند

کارگر زندگی خود را در شیء می‌گذارد و این بدان معناست که دیگر به او تعلق ندارد بلکه به شیء تعلق دارد... خارجی‌سازی کارگر در محصولش نه تنها به این معناست که کار او به یک شیء، یک وجود خارجی تبدیل می‌شود بلکه همچنین به این معناست که خارج از او، مستقل و بیگانه وجود دارد و به یک قدرت خودکفا در مقابل او تبدیل می‌شود، که زندگی‌ای که به شیء داده است به او حمله می‌کند، خصمانه و بیگانه.

چهار نوع بیگانگی. مارکس چهار راه را شناسایی کرد که سرمایه‌داری کارگران را بیگانه می‌کند:

1. از محصول کارشان
2. از عمل تولید
3. از گونه‌بودن (طبیعت انسانی)
4. از دیگر کارگران

اثرات غیرانسانی. تحت سرمایه‌داری، مارکس استدلال کرد که کار به یک فعالیت خارجی و اجباری تبدیل می‌شود نه یک بیان خلاقانه انسانی. کارگران به کالاهایی تقلیل می‌یابند که کارشان در بازار خرید و فروش می‌شود. این بیگانگی فراتر از محل کار گسترش می‌یابد و تمام جنبه‌های زندگی و روابط انسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

4. ارزش اضافی: استثمار در قلب سرمایه‌داری

این واقعیت که کارگر تنها ارزش مبادله‌ای کار خود را به دست می‌آورد، نه ارزش استفاده‌ای آن، به این معناست که برای کسب درآمد کافی برای تأمین خود باید یک روز کامل کار کند - مثلاً دوازده ساعت - در حالی که کار او ارزش‌های استفاده‌ای غذای لازم، لباس، سرپناه و غیره را در مثلاً شش ساعت تولید می‌کند.

نظریه ارزش کار. مارکس بر اساس اقتصاد کلاسیک استدلال کرد که ارزش یک کالا توسط زمان کار اجتماعی لازم برای تولید آن تعیین می‌شود. با این حال، او فراتر رفت تا آنچه را که به عنوان استثمار بنیادی در سرمایه‌داری می‌دید، افشا کند.

استخراج ارزش اضافی. مارکس استدلال کرد که سرمایه‌داران تنها برای نیروی کار (توانایی کار) کارگران پرداخت می‌کنند اما از ارزش کامل کار آن‌ها سود می‌برند. تفاوت بین آنچه کارگران دریافت می‌کنند و ارزشی که ایجاد می‌کنند، ارزش اضافی است که به عنوان سود توسط سرمایه‌دار تصاحب می‌شود. این استثمار منبع انباشت سرمایه و نابرابری طبقاتی است.

مثال:

• دستمزد روزانه کارگر: 100 دلار
• ارزش ایجاد شده در یک روز: 200 دلار
• ارزش اضافی استخراج شده: 100 دلار

5. مبارزه طبقاتی: نیروی محرک تغییر تاریخی

تاریخ تمام جوامع موجود تا کنون تاریخ مبارزات طبقاتی است.

ساختار طبقاتی دوتایی. مارکس جامعه را به طور بنیادی به دو طبقه اصلی تقسیم می‌کرد:

• بورژوازی: صاحبان وسایل تولید
• پرولتاریا: کارگرانی که نیروی کار خود را می‌فروشند

دیالکتیک تاریخی. مبارزه طبقاتی، به گفته مارکس، موتور تغییر تاریخی است. هر شیوه تولیدی تضادهای طبقاتی خود را ایجاد می‌کند که در نهایت به انقلاب و تأسیس یک نظم اجتماعی جدید منجر می‌شود.

انقلاب پرولتاریایی. مارکس پیش‌بینی کرد که تضادهای ذاتی سرمایه‌داری به سقوط آن منجر خواهد شد. پرولتاریا، به عنوان طبقه جهانی با "هیچ چیزی برای از دست دادن جز زنجیرهایشان"، بورژوازی را سرنگون کرده و جامعه سوسیالیستی را تأسیس خواهد کرد که در نهایت به کمونیسم منجر می‌شود.

6. کمونیسم: دیدگاه مارکس از جامعه‌ای بدون طبقه و دولت

کمونیسم... راه‌حل واقعی تضاد بین انسان و طبیعت و بین انسان و انسان است. این راه‌حل واقعی مبارزه بین وجود و ذات، بین عینیت و خودتأییدی، بین آزادی و ضرورت، بین فرد و گونه است.

لغو مالکیت خصوصی. هسته دیدگاه کمونیستی مارکس مالکیت جمعی وسایل تولید بود که پایه استثمار طبقاتی را از بین می‌برد.

تغییر طبیعت انسانی. مارکس معتقد بود که کمونیسم نه تنها روابط اقتصادی بلکه آگاهی انسانی را نیز تغییر خواهد داد. بدون بیگانگی و رقابت سرمایه‌داری، مردم آزاد خواهند بود تا پتانسیل کامل خود را به عنوان موجودات اجتماعی توسعه دهند.

جامعه بدون دولت. در مرحله نهایی کمونیسم، مارکس "از بین رفتن" دولت را پیش‌بینی کرد، زیرا تضادهای طبقاتی ناپدید می‌شوند و جامعه می‌تواند بر اساس اصل "از هر کس به اندازه توانش، به هر کس به اندازه نیازش" سازماندهی شود.

7. ماندگاری مارکس: نابرابری، جهانی‌سازی و بحران محیط زیست

نیاز به بازاری که به طور مداوم برای محصولاتش گسترش یابد، بورژوازی را بر روی تمام سطح جهان تعقیب می‌کند. باید در همه جا جا بگیرد، در همه جا مستقر شود، ارتباطات برقرار کند.

نابرابری پایدار. در حالی که پیش‌بینی‌های مارکس درباره فقر و انقلاب به وقوع نپیوسته‌اند، بینش‌های او درباره تمایل سرمایه‌داری به تمرکز ثروت همچنان مرتبط است. کار اقتصاددانانی مانند توماس پیکتی توجه جدیدی به نابرابری فزاینده جلب کرده است.

جهانی‌سازی. تحلیل مارکس از طبیعت توسعه‌طلبانه سرمایه‌داری بسیاری از جنبه‌های جهانی‌سازی مدرن، از جمله ایجاد بازار جهانی و انقلاب دائمی تولید را پیش‌بینی کرد.

بحران محیط زیست. برخی از اندیشمندان معاصر از نقد مارکس بر تمایل سرمایه‌داری به رشد بی‌پایان برای پرداختن به چالش‌های محیط زیستی، به ویژه تغییرات اقلیمی، استفاده می‌کنند. "اکوسوسیالیست‌ها" استدلال می‌کنند که غلبه بر سرمایه‌داری برای دستیابی به پایداری زیست‌محیطی ضروری است.

حوزه‌های مرتبط ماندگار:

• نقد نابرابری اقتصادی
• تحلیل بحران‌های اقتصادی
• بینش در دینامیک جهانی‌سازی
• پایه برای نقدهای محیط زیستی سرمایه‌داری

آخرین به‌روزرسانی:: August 22, 2024