نکات کلیدی
۱. قرن‌ها ستم، سوخت جنبش فینیان
«دوستان، ما بیش از شش قرن زیر چکمه‌ی انگلیسی‌ها بوده‌ایم!»
ریشه‌های عمیق تاریخی. جنبش فینیان، سازمانی ملی‌گرای ایرلندی و پرشور، از قرن‌ها سلطه‌ی بریتانیا و شورش‌های مکرر و ناکام شکل گرفت. از حمله‌ی هنری دوم در سال ۱۱۷۱ تا کارزارهای بی‌رحمانه‌ی الیور کرامول و قوانین تنبیهی، هویت ایرلندی در مقاومت ساخته شد. شورش ۱۷۹۸ به رهبری ولف تون، هرچند سرکوب شد، رویای جمهوری مستقل ایرلند را تثبیت کرد.
تأثیر ویرانگر قحطی. قحطی بزرگ دهه‌ی ۱۸۴۰ که با سیاست‌های بریتانیا که صادرات غذا را بر بقا‌ی ایرلندی‌ها ترجیح می‌داد، تشدید شد، بیش از یک میلیون نفر را کشت و نفرتی عمیق و ریشه‌دار نسبت به انگلیسی‌ها ایجاد کرد. این فاجعه نسلی جدید را رادیکال کرد، از جمله رهبران آینده‌ی فینیان مانند جان دووی که برای انتقام از رنج‌های وطنشان عهد بستند. قحطی باور به این را تقویت کرد که تنها استقلال کامل می‌تواند ایرلند را نجات دهد.
ظهور جوامع مخفی. با درک ناکافی بودن شورش‌های سنتی، جیمز استفنز در سال ۱۸۵۸ برادران جمهوری‌خواه ایرلند (IRB) را تأسیس کرد، سازمانی نظامی و بسیار سری. این سازمان با ساختار سلولی، هدف نفوذ در تمام سطوح جامعه‌ی ایرلند، از جمله ارتش بریتانیا، و آماده‌سازی برای قیامی قاطع برای اخراج نهایی انگلیسی‌ها را دنبال می‌کرد. این ساختار مخفی برای محافظت در برابر خبرچین‌ها و اقدامات زودهنگام طراحی شده بود.
۲. نفوذ و خیانت، ضربه به قیام
«تا کی می‌توانند دوام بیاورند وقتی فقط کافی است یکی از مردانی که به او نزدیک شده‌اند به مافوق خود خبر دهد، کسانی که خود نمی‌توانند بی‌توجه به همذات‌پنداری روزافزون سربازان ایرلندی با ایرلندی‌ها به جای بریتانیایی‌ها باشند؟»
جذب نظامی فینیان. IRB تحت رهبری کاریزماتیک جان دووی، هزاران سرباز ایرلندی در یگان‌های ارتش بریتانیا مستقر در ایرلند را جذب کرد. این سربازان که اغلب به دلیل فقر به خدمت درآمده بودند، به طور مخفیانه به آرمان فینیان وفاداری دادند و برنامه داشتند هنگام فرا رسیدن سیگنال قیام، سلاح‌های خود را علیه فرماندهان بریتانیایی‌شان برگردانند. شخصیت‌های کلیدی مانند جان بویل اوریلی، مارتین هوگان و توماس هسِت نقش مهمی در جذب نیرو در واحدهای خود داشتند.
تأثیر ویرانگر خبرچین‌ها. با وجود تلاش برای حفظ اسرار، اطلاعات بریتانیا با جاسوسانی چون پیرس ناگل و پلیس توماس تالبوت به درون صفوف فینیان نفوذ کرد. این خبرچین‌ها اطلاعات حیاتی ارائه دادند که منجر به توقیف روزنامه‌ی فینیان‌ها، The Irish People، و دستگیری گسترده‌ی صدها رهبر و سرباز فینیان در اواخر ۱۸۶۵ و اوایل ۱۸۶۶ شد. این دستگیری‌ها جنبش را فلج کرد و مانع از پیشرفت قیام برنامه‌ریزی شده گردید.
دادگاه‌های نظامی و احکام سخت‌گیرانه. سربازان فینیان دستگیرشده با دادگاه‌های نظامی سریع و بی‌رحمانه روبرو شدند که اغلب بر اساس شهادت هم‌رزمان سابق‌شان که به خبرچین تبدیل شده بودند، برگزار می‌شد. متهم به «رفتار شورشی» و «توطئه خیانت‌آمیز»، بسیاری به حبس ابد در زندان‌های دورافتاده محکوم شدند. این احکام که اغلب از اعدام تخفیف یافته بود، به تبعید به دورترین نقاط امپراتوری بریتانیا، عمدتاً مستعمره‌ی کیفری غرب استرالیا، منجر شد.
۳. فرار جسورانه‌ی جیمز استفنز از زندان
«استفنز فرار کرد! استفنز فرار کرد!»
«سازمان‌دهنده‌ی ارشد» دستگیر شده. جیمز استفنز، دیکتاتور موقت جمهوری ایرلند و شخصیتی مرموز، هدف اصلی مقامات بریتانیایی بود. پس از ماه‌ها فرار از دستگیری، نهایتاً در نوامبر ۱۸۶۵ در دوبلین دستگیر شد که ضربه‌ای بزرگ به جنبش فینیان بود. امتناع جسورانه‌ی او از پذیرش قانون بریتانیا در جلسه‌ی بازجویی، جایگاه افسانه‌ای‌اش را در میان میهن‌پرستان ایرلندی تثبیت کرد.
طرح هوشمندانه‌ی برسلین. جان برسلین، مسئول بیمارستان زندان ریچموند برایدول، فرار جسورانه‌ی استفنز را سازماندهی کرد. با استفاده از کلیدهای دوقلو که توسط نگهبان شب همدل فراهم شده بود، برسلین در راهروهای امن زندان حرکت کرد و استفنز را از دیواری ۱۸ فوتی عبور داد و به آغوش جان دووی و دیگر فینیان رساند. این فرار با دقت برنامه‌ریزی شده بود و به آرامش و دانش دقیق برسلین از نقشه‌ی زندان متکی بود.
پیروزی تقویت‌کننده‌ی روحیه. فرار استفنز که به طور گسترده گزارش و جشن گرفته شد، نمادی قدرتمند از مقاومت و توانایی فینیان شد. این واقعه مقامات بریتانیایی را تحقیر کرد و احساسات ملی‌گرایانه‌ی ایرلندی‌ها را در داخل و خارج کشور تقویت نمود. اگرچه استفنز بعدها به آمریکا رفت، آزادی دراماتیک او ثابت کرد که حتی امن‌ترین زندان‌های بریتانیا نیز در برابر شورشیان مصمم ایرلندی نفوذناپذیر نیستند.
۴. فرمنتل: مقبره‌ای زنده برای میهن‌پرستان
«شما در آستانه‌ی دوره‌ای نوین از بندگی هستید، که در بسیاری جهات شاید متفاوت از آنچه پیش‌تر به آن عادت داشتید، اما اجازه دهید به شما هشدار دهم که فریب تصورات نادرست درباره‌ی رفتار بهتر را نخورید...»
سفر «هوگومونت». در اکتبر ۱۸۶۷، ۶۲ زندانی سیاسی فینیان، از جمله نظامیانی چون جان بویل اوریلی، مارتین هوگان و جیمز ویلسون، به استرالیا غربی با کشتی هوگومونت منتقل شدند. این سفر سه ماهه «جهنمی شناور» بود که با شرایط تنگ، غیربهداشتی، شلاق‌زدن‌های بی‌رحمانه‌ی مجرمان عادی و صدای زنجیرهای مداوم همراه بود. با این حال، فینیان با همبستگی، کنسرت‌ها و حتی روزنامه‌ی دست‌نویس The Wild Goose روحیه‌شان را حفظ کردند.
واقعیت سخت زندان فرمنتل. پس از رسیدن در ژانویه ۱۸۶۸، فینیان با زندان فرمنتل روبرو شدند، بنایی عظیم از سنگ آهک که توسط محکومان ساخته شده بود. سخنرانی سرد و هشداردهنده‌ی سرپرست جوزف دونان، فرار را بی‌فایده خواند و محیط اطراف را «ظالمانه‌ترین سرزمینی که خدا به شیطان سپرده» توصیف کرد. زندانیان روزانه با کار سخت، جیره‌های اندک و نظارت مداوم روبرو بودند که هدف آن شکستن روحیه‌شان بود.
استقامت و ناامیدی. با وجود شرایط غیرانسانی، بسیاری از فینیان، به ویژه نظامیان، شور میهن‌پرستانه‌شان را حفظ کردند. اما فشارهای جسمی و روانی بسیار زیاد بود. جان بویل اوریلی پس از شنیدن خبر مرگ مادرش تلاش به خودکشی کرد که نشان‌دهنده‌ی ناامیدی عمیقی بود که حتی مقاوم‌ترین افراد را فرا می‌گرفت. زندان واقعاً «مقبره‌ای زنده» بود که «کرم اندوه به جان نفوذ می‌کرد.»
۵. فرار جسورانه‌ی جان بویل اوریلی
«استرالیا! کشتی! فرصتی دوباره برای رویاهای قدیمی؛ و آن فکر وحشیانه از همیشه وحشی‌تر و نه به اندازه‌ی قبل پنهانی بود.»
عزم شاعرانه. جان بویل اوریلی، شاعر و روزنامه‌نگار، به گروه راهسازی در نزدیکی بان‌بری، صد مایل جنوب فرمنتل منتقل شد. با وجود شرایط سخت، او با مردم بومی محلی رابطه برقرار کرد، مهارت‌های بوشکرافت آموخت و با مستعمره‌نشینان ایرلندی همدل و کشیش پاتریک مک‌کیب ارتباط گرفت. پس از تلاش به خودکشی، تصمیم گرفت فرار کند و آن را تنها راه آزادی واقعی خود دانست.
نقش حیاتی کشیش مک‌کیب. پدر پاتریک مک‌کیب، کشیش کاتولیک سیار، به مشاور و سازمان‌دهنده‌ی فرار اوریلی تبدیل شد. او اوریلی را به حامیان محلی مانند جیمز مگوایر و ویلیام موریارتی متصل کرد که اسب، قایق مخفی و اطلاعات مهم درباره‌ی کشتی‌های شکار نهنگ آمریکایی فراهم کردند. شبکه‌ی مک‌کیب نشان‌دهنده‌ی همبستگی عمیق ایرلندی‌ها در مستعمره بود.
قرار ملاقات با Gazelle. پس از دو تلاش ناموفق برای رسیدن به کشتی Vigilant، اوریلی نهایتاً با شکارچی نهنگ آمریکایی Gazelle به فرماندهی دیوید آر. گیفورد و همراهی هنری هاتاوی، ملوان سوم، ملاقات کرد. هاتاوی، مردی شجاع و شریف، متحدی وفادار برای اوریلی بود و حتی با جعل مرگ او، او را از دست مقامات بریتانیایی در جزیره رودریگز مخفی کرد. فرار اوریلی گواهی بر شجاعت فردی و قدرت شبکه‌ای متعهد بود.
۶. تعهد بی‌وقفه‌ی جان دووی به نجات
«اما، دوست عزیزم،» با سنگینی فراوان می‌گوید، «من سرنوشت سخت خود را نمی‌نالیم، زیرا آن را با رضایت برای آرمان ایرلند عزیز تحمل می‌کنم، اما از این فکر که توسط همراهان خوشبخت‌تر در این کار که موفق به فرار از چنگ ستمگر شده‌اند فراموش و رها شده‌ام، غمگینم...»
آزاد شده اما فراموش‌نشده. جان دووی که در ۱۸۷۱ از زندان انگلیس آزاد شد، در آمریکا با استقبال قهرمانانه روبرو گردید. با وجود وضعیت متزلزل جنبش فینیان، او به آرمان استقلال ایرلند وفادار ماند. او به ویژه از سرنوشت سربازان فینیان که هنوز در فرمنتل زندانی بودند، رنج می‌برد و خود را مسئول وضعیت آن‌ها به دلیل نقش در جذبشان می‌دانست.
صدایی از مقبره. دووی نامه‌های قاچاقی از فرمنتل دریافت کرد، به ویژه از مارتین هوگان و جیمز ویلسون که درخواست نجات داشتند و زندان را «مقبره‌ای زنده» توصیف می‌کردند. نامه‌ی تأثیرگذار ویلسون که در کنوانسیون کلان-نا-گائل در بالتیمور توسط دووی خوانده شد، حمایت برای مأموریت نجات را برانگیخت. این درخواست عاطفی عمیقاً در میان ایرلندی-آمریکایی‌ها طنین‌انداز شد و وظیفه‌ی آن‌ها را نسبت به برادران رنج‌کشیده‌شان یادآوری کرد.
جمع‌آوری کمک‌های مالی و برنامه‌ریزی. کلان-نا-گائل، سازمان سری ایرلندی-آمریکایی، متعهد به جمع‌آوری کمک مالی برای «صندوق نجات» شد. دووی، به عنوان رهبر کمیته، از جان بویل اوریلی مشورت گرفت که به شدت توصیه به استفاده از یک کشتی شکار نهنگ نیو بدفورد کرد. با وجود مشکلات اقتصادی و بی‌تفاوتی اولیه، نامه‌های فرمنتل کمک‌های مالی را تحریک کرد، از جمله فداکاری شخصی قابل توجه جیمز رینولدز که خانه‌اش را گرو گذاشت تا سرمایه اولیه را فراهم کند.
۷. کاتالپا: نماد امید
«[هیچ‌کدام] از این سه مرد، تا جایی که می‌دانستیم، قطره‌ای خون ایرلندی در رگ‌های خود نداشتند، اما کار محول شده را به همان اندازه که گویی فینیان قسم‌خورده بودند، با اشتیاق انجام دادند.»
انتخاب کشتی مناسب. پس از توصیه‌ی اوریلی، دووی و کمیته‌اش بر خرید یک کشتی شکار نهنگ نیو بدفورد تمرکز کردند. هنری هاتاوی، ناجی اوریلی، کاپیتان جورج اس. آنتونی را معرفی کرد، شکارچی نهنگی که تازه بازنشسته شده بود و اگرچه خون ایرلندی نداشت، شجاعت و صداقت فراوانی داشت. آنتونی، با وجود خطرات شخصی و نگرانی‌های خانوادگی، رهبری مأموریت جسورانه را پذیرفت و آن را مبارزه‌ای برای عدالت دانست.
خرید و بازسازی. در مارس ۱۸۷۵، کاتالپا، باری به وزن ۲۰۰ تن، به قیمت ۵۵۰۰ دلار (با سرمایه‌ی گرو گذاشته شده توسط جیمز رینولدز) خریداری و برای سفر ۱۸ ماهه شکار نهنگ به طور گسترده بازسازی شد. این هدف دوگانه—شکار نهنگ و نجات—برای جلوگیری از شک و تردید حیاتی بود. آنتونی با دقت تجهیزات شکار نهنگ، تدارکات اضافی و حتی بخش‌های مخفی را نصب کرد و کشتی را برای مأموریت استثنایی آماده ساخت.
آغاز مأموریت مخفی. در ۲۹ آوریل ۱۸۷۵، کاتالپا از نیو بدفورد به دریا زد. تنها کاپیتان آنتونی، کمک‌کاپیتان ساموئل اسمیت (که در میانه‌ی سفر مطلع شد) و نماینده کلان-نا-گائل، دنیس داگان، از هدف واقعی سفر آگاه بودند. خدمه تصور می‌کردند در یک سفر معمول شکار نهنگ هستند، فریبی که برای حفظ راز مأموریت و موفقیت آن ضروری بود. آنتونی تحت فشار عظیمی بود، زیرا سرنوشت فینیان به او وابسته بود.
۸. عملیات زمینی دقیق برسلین
«من هیچ سوالی نکردم،» بعدها فولی خواهد گفت، «و [برسلین] چیزی نگفت که حق دانستن آن را نداشتم.»
مرد میدان. جان برسلین، مغز متفکر فرار جیمز استفنز، برای رهبری عملیات زمینی در استرالیا غربی انتخاب شد. او با نام مستعار «جیمز کالینز»، سرمایه‌گذار ثروتمند آمریکایی، در نوامبر ۱۸۷۵ به فرمنتل رسید همراه با توماس دزموند («توماس جانسون»). پوشش برسلین به او اجازه داد آزادانه حرکت کند، اطلاعات جمع‌آوری کند و ارتباطات حیاتی در مستعمره‌ی کیفری برقرار نماید.
نفوذ در شبکه. برسلین به سرعت با مستعمره‌نشینان ایرلندی همدل و فینیان آزاد شده به دلایل پزشکی، به ویژه ویلیام فولی، ارتباط برقرار کرد. فولی که هنوز به آرمان وفادار بود، لینک اصلی برسلین به فینیان زندانی بود و حتی نگهبانان کاتولیک ایرلندی را که ممکن بود همدل باشند، معرفی کرد. برسلین همچنین رابطه‌ای با الیزابت مک‌کان، معلم محلی، برقرار کرد که شجاعانه پیام‌ها و پول را به داخل زندان قاچاق می‌کرد.
جمع‌آوری اطلاعات و برنامه‌ریزی. برسلین با دقت عملیات زندان فرمنتل را مطالعه کرد و حتی از سرپرست جوزف دونان تور شخصی گرفت که ناخواسته نقاط ضعف امنیتی و اعتماد بیش از حد مقامات را نشان داد. برسلین و دزموند مسیر فرار به ساحل راکینگهام را شناسایی کردند، نقطه‌ی ملاقات ایده‌آل را تعیین و برای شرایط اضطراری از جمله قطع سیم‌های تلگراف و تأمین وسایل نقلیه فرار برنامه‌ریزی کردند.
۹. فرار جسورانه و تعقیب پرتنش
«بزنید به آب، مردها!» کاپیتان آنتونی فریاد می‌زند. «بزنید به آب!»
فرار آماده است. پس از ماه‌ها برنامه‌ریزی دقیق و تأخیرهای دردناک (به دلیل ناوچه‌ی بریتانیایی HMS Conflict و طوفان شدید)، فرار برای دوشنبه عید پاک، ۱۷ آوریل ۱۸۷۶، برنامه‌ریزی شد. این تاریخ با مسابقات
آخرین به‌روزرسانی::
نقد و بررسی
کتاب «نجات کاتالپا» عمدتاً با نقدهای مثبت مواجه شده است و خوانندگان از روایت جذاب، پژوهش‌های دقیق و محتوای تاریخی شگفت‌انگیز آن تمجید می‌کنند. بسیاری از آن‌ها از آشنایی با این رویداد کمتر شناخته‌شده در تاریخ استرالیا استقبال کرده‌اند. ریتم داستان و حس تعلیق، به‌ویژه در فصل‌های مربوط به عملیات نجات، مورد توجه قرار گرفته است. برخی خوانندگان سبک نوشتاری نویسنده را کمی عجیب اما لذت‌بخش می‌دانند، در حالی که عده‌ای دیگر آن را آزاردهنده می‌پندارند. به‌طور کلی، منتقدان این کتاب را به‌خاطر روایت هیجان‌انگیز و اهمیت تاریخی‌اش توصیه می‌کنند، هرچند بخش‌هایی از آن گاهی کند به نظر می‌رسد.
