How to Read the Bible

1. Starożytne i nowoczesne interpretacje biblijne oferują radykalnie różne perspektywy

Podkreślenie tej różnicy ponownie uwydatnia przepaść między tym, co obecnie wiemy o Biblii, a tym, co myśleli starożytni interpretatorzy.

Podejścia starożytne vs. nowoczesne. Starożytni interpretatorzy poszukiwali w tekstach biblijnych lekcji moralnych i boskiego przewodnictwa, często stosując odczytania alegoryczne lub typologiczne. Zakładali, że Biblia jest enigmatyczna, istotna dla ich czasów, doskonale harmonijna i natchniona przez Boga. W przeciwieństwie do tego, nowocześni uczeni traktują Biblię jako dokument historyczny, analizując jej konteksty językowe, kulturowe i archeologiczne.

Implikacje różniących się interpretacji. Ta wyraźna różnica w podejściu prowadzi do znacznie odmiennych zrozumień narracji biblijnych i ich znaczenia. Na przykład:

• Historia Adama i Ewy: Starożytni interpretatorzy widzieli ją jako "Upadek Człowieka", podczas gdy nowocześni uczeni postrzegają ją jako opowieść etiologiczną o przejściu do rolnictwa.
• Narracja o potopie: Tradycyjnie postrzegana jako moralna lekcja o boskim osądzie, nowocześni uczeni widzą ją jako przeróbkę wcześniejszych mitów o potopie z Mezopotamii.
• Exodus: Starożytni interpretatorzy koncentrowali się na jego duchowym znaczeniu, podczas gdy nowocześni uczeni debatują nad jego historyczną dokładnością i potencjalnymi źródłami w mniejszych wydarzeniach.

2. Hipoteza dokumentarna kwestionuje tradycyjne poglądy na autorstwo biblijne

Wiele opowieści o najdalszych przodkach Izraela musiało istnieć długo przed tym, jak stały się częścią tego czy innego "dokumentu", uważał.

Teoria wielu źródeł. Hipoteza dokumentarna proponuje, że Pięcioksiąg (pierwsze pięć ksiąg Biblii) został skompilowany z czterech głównych źródeł:

• J (Jahwista): Używa imienia Jahwe dla Boga, antropomorficzne przedstawienia
• E (Eloista): Używa Elohim dla Boga, bardziej abstrakcyjna koncepcja bóstwa
• D (Deuteronomista): Skoncentrowany na reformie religijnej i centralizacji kultu
• P (Kapłański): Zajmuje się rytuałami, genealogią i chronologią

Dowody i implikacje. Uczeni wskazują na powtarzające się historie, różne imiona boskie i różnice językowe jako dowody na istnienie wielu autorów. Ta teoria kwestionuje tradycyjne przekonania o mozaikowym autorstwie i boskiej dyktacji, sugerując bardziej złożony proces kompozycji i redakcji na przestrzeni wieków.

3. Narracje etiologiczne wyjaśniają współczesne rzeczywistości poprzez wydarzenia z przeszłości

Aby to zrozumieć, należy być świadomym dość makabrycznego faktu życia w starożytnym Bliskim Wschodzie: najwyraźniej różne ludy w tym regionie składały w ofierze własne dzieci swoim bogom.

Cel opowieści etiologicznych. Te historie w Księdze Rodzaju i innych miejscach mają na celu wyjaśnienie pochodzenia:

• Praktyk kulturowych (np. obrzezanie)
• Nazw miejsc (np. Babel)
• Relacji między grupami (np. Izrael i Edom)
• Zjawisk naturalnych (np. dlaczego węże pełzają)

Przykłady i analiza. Bliskie poświęcenie Izaaka może wyjaśniać odrzucenie przez Izrael ofiar z dzieci. Historia Wieży Babel może odzwierciedlać napięcia z kulturą babilońską. Te interpretacje sugerują, że wiele narracji biblijnych, zamiast być prostymi relacjami historycznymi, służy do wyjaśnienia i uzasadnienia późniejszych rzeczywistości kulturowych.

4. Prawa biblijne często paraleizują starożytne kodeksy prawne Bliskiego Wschodu

To, co przyciągnęło uwagę biblistów, począwszy od lat 50. XX wieku, to podobieństwo formy tych traktatów do formy różnych przedstawień przymierza Boga z Izraelem, w tym, co istotne, narracji z Księgi Wyjścia 19–20, kończącej się ogłoszeniem Dziesięciu Przykazań.

Analiza porównawcza. Uczeni zidentyfikowali liczne paralele między prawami biblijnymi a wcześniejszymi kodeksami bliskowschodnimi, takimi jak:

• Prawa Hammurabiego (Babilon, ok. 1750 r. p.n.e.)
• Prawa Eshnunny (ok. 1770 r. p.n.e.)
• Prawa Hetyckie (ok. 1650-1500 r. p.n.e.)

Implikacje dla studiów biblijnych. Te podobieństwa rodzą pytania o boskie pochodzenie prawa biblijnego i sugerują wspólną tradycję prawną w starożytnym Bliskim Wschodzie. Niemniej jednak, prawa biblijne często wykazują unikalne zmartwienia etyczne i teologiczne ramy, odzwierciedlając rozwijający się monoteizm Izraela.

5. Koncepcja przymierza kształtowała relację Izraela z Bogiem

Przymierze Boga z Izraelem miało ustandaryzowaną formę traktatu, a jego żądanie wyłącznej lojalności, czyli monolatrii, nie było niczym innym jak tłumaczeniem na boską sferę żądania, które każdy starożytny cesarz mógłby postawić swojemu wasalowi.

Struktura przymierza. Biblijne przymierza często odzwierciedlają formaty traktatów starożytnego Bliskiego Wschodu:

1. Wstęp identyfikujący suwerena
2. Prolog historyczny opowiadający o przeszłych relacjach
3. Warunki lub prawa
4. Postanowienia dotyczące zachowania traktatu i publicznego odczytu
5. Lista świadków
6. Błogosławieństwa i przekleństwa

Znaczenie teologiczne. Koncepcja przymierza przekształciła zrozumienie Izraela dotyczące jego relacji z Bogiem, podkreślając zarówno boski wybór, jak i ludzką odpowiedzialność. Stanowiła ramy do interpretacji historii i kształtowania zachowań etycznych.

6. Tradycja prorocka wyłoniła się jako most między Bogiem a ludźmi

Bóg próbował tego raz, na górze Synaj/Horeb, ale to nie zadziałało. Ludzie uznali, że bezpośrednie słuchanie Boga jest tak przerażające, że zażądali, aby Bóg używał ludzkich pośredników do przekazywania swoich słów; od tego czasu mamy proroków.

Początki prorokowania. Narracja biblijna przedstawia prorokowanie jako odpowiedź na lęk ludzi przed bezpośrednią komunikacją boską na Synaju. Nowocześni uczeni postrzegają to jako część szerszego zjawiska bliskowschodniego pośrednictwa religijnego.

Rola i rozwój. Prorocy w starożytnym Izraelu:

• Interpretowali bieżące wydarzenia w świetle przymierza
• Wzywali do sprawiedliwości społecznej i religijnej wierności
• Krytykowali władców i społeczeństwo
• Rozwinęli się z lokalnych wizjonerów do narodowych postaci zajmujących się szerszymi problemami

Tradycja prorocka odegrała kluczową rolę w kształtowaniu etycznego monoteizmu Izraela i zrozumienia historii.

7. Cuda biblijne: dosłowne wydarzenia czy metaforyczne nauki?

Dlaczego, gdy Biblia relacjonuje coś cudownego — coś, co, jak stara się podkreślić, było wynikiem bezpośredniej interwencji Boga w nasz świat, zmiany naturalnego porządku — zawsze znajdą się ludzie, którzy próbują powiedzieć, często wprost w "obronie" Biblii, że to, co się wydarzyło, ma naprawdę doskonałe logiczne wytłumaczenie?

Różnorodne interpretacje. Poglądy na cuda biblijne wahają się od:

• Dosłownego przyjęcia jako nadprzyrodzonych wydarzeń
• Prób znalezienia naturalnych wyjaśnień (np. przejście przez Morze Czerwone jako zjawisko wiatrowe)
• Odczytań metaforycznych lub symbolicznych

Perspektywy naukowe. Nowocześni uczeni często postrzegają relacje o cudach jako:

• Odbicia starożytnych światopoglądów
• Środki literackie służące celom teologicznym
• Prawdopodobnie oparte na zapamiętanych naturalnych wydarzeniach, później interpretowanych jako boska interwencja

Debata na temat cudów uwypukla napięcia między tradycjami wiary, naukowymi światopoglądami a podejściami literacko-krytycznymi do Biblii.

8. Ewolucja monoteizmu w starożytnym Izraelu

Jeśli uczeni mają rację w przywracaniu oryginalnych samogłosk, to imię może wydawać się w formie przyczynowej czasownika "być", to znaczy "On sprawia, że jest" (choć przyczynowa forma tego czasownika nie pojawia się nigdzie indziej w Biblii).

Od monolatrii do monoteizmu. Religijny rozwój Izraela:

1. Wczesne tło politeistyczne (wspólne z sąsiadami)
2. Monolatria: kult jednego boga przy jednoczesnym uznawaniu innych
3. Henoteizm: jeden najwyższy bóg wśród innych
4. Monoteizm: wiara w jednego uniwersalnego bóstwa

Kluczowe czynniki w tej ewolucji:

• Wpływ tradycji prorockiej
• Doświadczenia historyczne (np. wygnanie)
• Refleksja teologiczna nad naturą bóstwa

Rozwój monoteizmu był procesem stopniowym, odzwierciedlonym w zmieniających się przedstawieniach Boga w tekstach biblijnych.

9. Dziesięć Przykazań: kamień węgielny etyki judeochrześcijańskiej

Nowoczesne badania nie były łaskawe dla tradycyjnych religijnych poglądów na Dziesięć Przykazań. Ich sama forma wydaje się teraz większości uczonych assimilować je do postanowień przymierza znajdujących się w starych hetyckich i innych starożytnych traktatach bliskowschodnich.

Kontekst historyczny. Uczeni teraz postrzegają Dekalog jako:

• Odbicie formatów traktatów starożytnego Bliskiego Wschodu
• Prawdopodobnie ewoluujący w czasie (różnice między wersjami z Księgi Wyjścia i Księgi Powtórzonego Prawa)
• Łączący imperatywy religijne i etyczne

Trwałe znaczenie. Pomimo debat naukowych, Dziesięć Przykazań pozostaje centralnym punktem myśli etycznej judaizmu i chrześcijaństwa, dostarczając:

• Fundamentu dla monoteistycznego kultu
• Podstawowych zasad dla porządku społecznego
• Mostu między religijną pobożnością a zachowaniem etycznym

10. Wpływ interpretacji biblijnej na praktyki religijne i wiarę

Interpretacja prawna była, z różnych powodów, mniej zajmująca dla chrześcijan niż dla Żydów — chociaż Dekalog i niektóre inne prawa biblijne były mimo to ważnym źródłem w ustanawianiu kanonu prawa kościelnego.

Tradycja żydowska. Interpretacja biblijna kształtowała:

• Halakhę (prawo żydowskie): Szczegółowe zastosowanie zasad biblijnych w codziennym życiu
• Midrasz: Kreatywna egzegeza znajdująca nowe znaczenia w tekście
• Liturgię i modlitwę: Włączanie biblijnych tematów i języka

Podejścia chrześcijańskie. Interpretacja chrześcijańska wpływała na:

• Teologię: Rozwój doktryn oparty na egzegezie biblijnej
• Etykę: Nauki moralne wywodzące się z zasad biblijnych
• Liturgię: Włączenie narracji i tematów biblijnych w kult

Trwający proces interpretacji pozwolił tym starożytnym tekstom pozostać aktualnymi i autorytatywnymi dla różnych wspólnot przez wieki.

Ostatnia aktualizacja: August 8, 2024