Talking to My Daughter About the Economy

1. Początki nierówności: Geografia, nadwyżka i władza

Nadwyżka rolnicza dała początek następującym cudom, które na zawsze zmieniły ludzkość: pismo, dług, pieniądze, państwa, biurokracja, armie, duchowieństwo, technologia, a nawet pierwsza forma wojny biochemicznej.

Warunki geograficzne kształtowały rozwój cywilizacji. W Eurazji rolnictwo i produkcja nadwyżek doprowadziły do powstania złożonych społeczeństw z pismem, długiem, pieniędzmi i państwami. To umożliwiło postęp technologiczny i potężne armie. W przeciwieństwie do tego, regiony takie jak Australia, z obfitymi zasobami naturalnymi, nie rozwinęły nadwyżek rolniczych, co uczyniło je podatnymi na kolonizację.

Produkcja nadwyżek stworzyła dwa rodzaje nierówności:

• Globalna: między krajami, które rozwinęły gospodarki produkujące nadwyżki, a tymi, które tego nie zrobiły
• Wewnętrzna: w obrębie społeczeństw, gdzie ci, którzy kontrolowali nadwyżki, zdobywali władzę

Akumulacja władzy poprzez kontrolę nadwyżek doprowadziła do:

• Pisma: do rejestrowania depozytów zboża
• Długu i pieniędzy: jako środka wymiany
• Państw i biurokracji: do zarządzania nadwyżkami
• Armii: do ochrony i rozszerzania nadwyżek
• Duchowieństwa: do legitymizacji nierównej dystrybucji

2. Od społeczeństw z rynkami do społeczeństw rynkowych: Wielkie Odwrócenie

Nastąpiło Wielkie Odwrócenie: zamiast dystrybucji nadwyżki po produkcji, dystrybucja zaczęła się przed rozpoczęciem produkcji.

Społeczeństwa rynkowe powstały, gdy ziemia, praca i kapitał stały się towarami. Ta transformacja, znana jako Wielkie Odwrócenie, zasadniczo zmieniła relacje ekonomiczne:

1. W systemach feudalnych:

   • Produkcja była pierwsza
   • Nadwyżka była następnie dystrybuowana
   • Dług odgrywał niewielką rolę

2. W społeczeństwach rynkowych:

   • Dystrybucja następuje przed produkcją
   • Przedsiębiorcy zaciągają długi, aby rozpocząć produkcję
   • Zysk staje się koniecznością dla przetrwania

Konsekwencje Wielkiego Odwrócenia:

• Zwiększona dynamika gospodarcza i tworzenie bogactwa
• Nowe formy wyzysku i ubóstwa
• Dług stał się centralnym elementem funkcjonowania gospodarki
• Wartość wymiany triumfowała nad wartością doświadczenia

3. Dług i zysk: Paliwo gospodarek rynkowych

Dług, jak pokazuje Doktor Faustus, jest dla społeczeństw rynkowych tym, czym piekło dla chrześcijaństwa: nieprzyjemny, ale niezbędny.

Dług stał się niezbędny do funkcjonowania gospodarki w społeczeństwach rynkowych. Przedsiębiorcy pożyczają pieniądze, aby rozpocząć produkcję, skutecznie przenosząc przyszłą wartość do teraźniejszości. Ten proces napędza wzrost gospodarczy, ale także tworzy niestabilność.

Motyw zysku pojawił się jako konieczność:

• Przedsiębiorcy muszą osiągać zyski, aby spłacać długi
• Konkurencja wymusza ciągłą innowację i efektywność
• Dążenie do zysku napędza postęp technologiczny

Konsekwencje gospodarek napędzanych długiem:

• Zwiększone tworzenie bogactwa
• Okresy boomu i załamania
• Rosnąca nierówność
• Dylematy moralne i etyczne (jak ilustruje historia Faustusa)

4. Czarna magia bankowości: Tworzenie pieniędzy i niestabilność gospodarcza

Proces, w którym banki tworzą pieniądze, jest tak prosty, że umysł się od niego odwraca.

Banki tworzą pieniądze z niczego, po prostu kredytując konta pożyczkobiorców. Ta moc pozwala na szybki rozwój gospodarczy, ale także tworzy niestabilność:

1. Podczas boomów:

   • Banki chętnie udzielają pożyczek
   • Ceny aktywów rosną
   • Aktywność gospodarcza przyspiesza

2. Podczas załamań:

   • Zaufanie znika
   • Kredyt wysycha
   • Aktywność gospodarcza zamiera

Rola banków centralnych:

• Działają jako pożyczkodawcy ostatniej instancji
• Próbują regulować banki komercyjne
• Interweniują w kryzysach, tworząc pieniądze

Konsekwencje "czarnej magii" bankowości:

• Wzmacnia cykle gospodarcze
• Koncentruje bogactwo i władzę
• Tworzy potrzebę interwencji i regulacji rządowej

5. Rynki pracy i pieniądza: Samospełniające się przepowiednie

Podobnie jak myśliwi Rousseau, przedsiębiorcy walczący o utrzymanie rentowności w społeczeństwie rynkowym są zabawkami swoich zbiorowych oczekiwań.

Rynki pracy i pieniądza są wyjątkowo podatne na samospełniające się przepowiednie. W przeciwieństwie do rynków towarów, zależą od zbiorowych oczekiwań dotyczących przyszłości:

1. Dynamika rynku pracy:

   • Pracodawcy zatrudniają w oparciu o przewidywany popyt
   • Dochody pracowników wpływają na ogólny popyt
   • Pesymizm może prowadzić do bezrobocia, co dodatkowo zmniejsza popyt

2. Dynamika rynku pieniądza:

   • Stopy procentowe odzwierciedlają oczekiwania dotyczące przyszłych warunków gospodarczych
   • Niskie stopy mogą sygnalizować słabość gospodarczą, zniechęcając do zaciągania pożyczek
   • Wysokie stopy mogą dusić aktywność gospodarczą

Kompleks Edypa tych rynków:

• Przewidywania dotyczące ich zachowania mają tendencję do spełniania się
• To tworzy niestabilność i wzmacnia cykle gospodarcze
• Sprawia, że proste rozwiązania "wolnorynkowe" są nieskuteczne

6. Paradoks automatyzacji: Walka między ludźmi a maszynami

To kolejny paradoks ukryty w fundamentach społeczeństw rynkowych, że chociaż większość pracodawców jest temu przeciwna, zdolność pracowników do organizowania się, zwłaszcza poprzez związki zawodowe, do żądania krótszych godzin pracy, wyższych płac i bardziej humanitarnych warunków, jest antidotum na syndrom Ikara.

Automatyzacja w społeczeństwach rynkowych tworzy paradoks:

1. Pracodawcy dążą do zastąpienia pracy ludzkiej maszynami, aby zwiększyć zyski
2. To zmniejsza ogólną siłę nabywczą, potencjalnie szkodząc zyskom

Syndrom Ikara:

• W miarę wzrostu automatyzacji koszty produkcji spadają
• Konkurencja obniża ceny
• Zyski są ściskane, co może powodować kryzysy gospodarcze

Potencjalne rozwiązania:

• Organizowanie się pracowników w celu przeciwdziałania pełnej mechanizacji
• Redystrybucja własności maszyn do wszystkich członków społeczeństwa
• Równoważenie postępu technologicznego z dobrostanem ludzi

Wyzwanie: Znalezienie sposobów na wykorzystanie korzyści technologii bez tworzenia masowego bezrobocia lub zniewolenia ludzkości przez maszyny.

7. Polityczna natura pieniądza: Dlaczego apolityczne waluty zawodzą

Podsumowując: kontrolowanie podaży pieniądza jest naszą jedyną słabą nadzieją na wytyczenie kursu, który unika Scylli baniek, długu i niezrównoważonego rozwoju z jednej strony, oraz Charybdy deflacji i stagnacji z drugiej.

Pieniądz jest z natury polityczny, ponieważ jego zarządzanie wpływa na różne grupy w społeczeństwie w różny sposób. Próby stworzenia "apolitycznych" walut, takich jak Bitcoin, napotykają fundamentalne problemy:

1. Problemy z ustaloną podażą pieniądza:

   • Może prowadzić do deflacji wraz z rozwojem gospodarki
   • Utrudnia reagowanie na kryzysy

2. Potrzeba zaangażowania państwa:

   • Do egzekwowania umów i praw własności
   • Do dostosowywania podaży pieniądza w odpowiedzi na warunki gospodarcze

Niebezpieczeństwa "depolityzacji" pieniądza:

• Może wzmacniać kryzysy gospodarcze
• Może koncentrować władzę w rękach wczesnych użytkowników lub bogatych jednostek
• Ignoruje społeczną i polityczną naturę decyzji ekonomicznych

Alternatywa: Demokratyzacja polityki monetarnej, aby zapewnić, że służy interesom całego społeczeństwa.

8. Społeczeństwo rynkowe a środowisko: Potrzeba autentycznej demokracji

Jedynym ratunkiem, gdy zostaniemy w ten sposób uwięzieni, jest żądanie przez obywateli skoordynowanej interwencji państwa w celu umorzenia niespłacalnych długów. To jedyny sposób, aby oczyścić atmosferę z mgły długu i rozpocząć proces odbudowy.

Społeczeństwa rynkowe mają trudności z właściwą wyceną i ochroną środowiska:

1. Zasoby naturalne bez wartości wymiennej są niedoceniane
2. Zniszczenie środowiska może paradoksalnie zwiększać PKB

Proponowane rozwiązania:

1. Towaryzacja natury:

   • Nadawanie praw własności zasobom naturalnym
   • Tworzenie rynków dla praw do zanieczyszczeń

2. Demokratyzacja zarządzania zasobami:

   • Kolektywne podejmowanie decyzji w sprawach środowiskowych
   • Równoważenie interesów ekonomicznych i ekologicznych

Główne dylematy: "Towaryzuj wszystko!" vs. "Demokratyzuj wszystko!"

Argument za demokracją:

• Rynki nie uwzględniają długoterminowych kosztów środowiskowych
• Procesy demokratyczne mogą równoważyć różnorodne interesy
• Tylko działania zbiorowe mogą sprostać globalnym wyzwaniom środowiskowym

Wyzwanie: Rozwój autentycznych procesów demokratycznych w celu zrównoważonego zarządzania naszą gospodarką i środowiskiem.

Ostatnia aktualizacja: October 10, 2024