Carl Jung

1. Những vết thương đầu đời tạo nên bản chất hai mặt

Toàn bộ tuổi trẻ của tôi có thể được hiểu qua bí mật này. Nó mang đến cho tôi một nỗi cô đơn gần như không thể chịu đựng được...

Sự cô đơn thời thơ ấu. Lớn lên trong một gia đình giản dị và là con một, Carl Jung trẻ tuổi cảm nhận sâu sắc sự khác biệt của mình. Ông phát triển hai cá tính riêng biệt: một "Số 1" hướng ngoại, tuân thủ xã hội và một "Số 2" nội tâm, chân thật, gắn bó với thiên nhiên và cái "vĩnh hằng." Thế giới nội tâm ấy, đầy những trò chơi bí mật và giấc mơ mạnh mẽ, trở thành nơi trú ẩn của ông khỏi thực tại bên ngoài thường đầy giả tạo và khuôn mẫu.

Sự vỡ mộng về tôn giáo. Những trải nghiệm sớm về cái chết và cách hiểu giáo lý tôn giáo theo nghĩa đen đã dẫn đến sự mất niềm tin sâu sắc vào đức tin truyền thống. Một tầm nhìn kinh hoàng liên quan đến Chúa và nhà thờ lớn, dù đáng sợ, cuối cùng lại mang đến sự giải thoát lớn lao và nhận thức rằng Chúa có thể bao hàm cả điều tốt lẫn điều kinh khủng. Khoảnh khắc then chốt này đã củng cố con đường nội tâm của ông và tách biệt ông khỏi những chuẩn mực tôn giáo thời bấy giờ.

Phức tạp trong mối quan hệ cha mẹ. Cha mẹ ông, bên ngoài tỏ ra đạo đức nhưng bên trong đầy mâu thuẫn, góp phần tạo nên sự nghi ngờ ban đầu, đặc biệt về "tình yêu" và "phụ nữ" do mẹ ông bị xem là không đáng tin cậy. Cha ông, dù được yêu thương, lại đại diện cho sự tin cậy yếu ớt và đức tin rỗng tuếch khiến tinh thần tìm kiếm của Jung thất vọng. Những mối quan hệ phức tạp này đặt nền móng cho việc khám phá sau này về sự đối lập và những phức tạp của tâm lý con người.

2. Rời xa Freud dẫn đến một cuộc hành trình nội tâm cần thiết

Sau khi chia tay Freud, một giai đoạn bất định nội tâm bắt đầu với tôi. Không quá lời khi gọi đó là trạng thái mất phương hướng.

Hình mẫu người cha. Ban đầu, Jung xem Sigmund Freud là người đàn ông quan trọng đầu tiên trong đời mình, một người thầy và đồng nghiệp trí tuệ. Thư từ ban đầu giữa họ sôi nổi và thân mật, bàn luận về khoa học, bệnh nhân và cuộc sống cá nhân, kể cả những câu chuyện dễ thương về con cái Jung. Freud xem Jung như người kế vị, "hoàng tử" của phong trào phân tâm học.

Sự xung đột ý tưởng. Dù có sự gắn bó ban đầu, những khác biệt căn bản dần lộ rõ, đặc biệt về việc Freud khăng khăng coi lý thuyết tình dục là nền tảng duy nhất của chứng rối loạn thần kinh và bác bỏ tâm linh cùng ngoại cảm học chỉ là biểu hiện của tình dục bị kìm nén hay "huyền bí." Nghiên cứu của Jung về vô thức tập thể và biểu tượng, nhất là việc xem loạn luân như phép ẩn dụ cho sự biến đổi tâm lý thay vì ham muốn thực sự, tạo ra sự chia rẽ không thể hòa giải.

Sự chia tay không thể tránh khỏi. Căng thẳng leo thang qua những bức thư ngày càng thẳng thắn và đôi khi gay gắt, dẫn đến quyết định của Freud từ bỏ quan hệ cá nhân. Sự chia tay này, dù đau đớn và khiến Jung bị cô lập khỏi cộng đồng phân tâm học, lại cần thiết để ông theo đuổi con đường riêng. Nó đánh dấu sự kết thúc của giai đoạn "học việc" và bắt đầu một hành trình khám phá nội tâm sâu sắc.

3. Đối mặt với vô thức hé lộ thực tại khách quan của tâm hồn

Về mặt tâm lý, Philemon đại diện cho sự hiểu biết vượt trội... Với tôi, ông ấy là vị guru mà người Ấn Độ gọi...

Lặn sâu vào bên trong. Sau khi chia tay Freud, Jung bước vào giai đoạn mất phương hướng sâu sắc và áp lực nội tâm, lo sợ mình sắp rơi vào trạng thái tâm thần phân liệt. Không thể tiếp xúc với thế giới bên ngoài hay công việc khoa học, ông chủ động để mình "rơi" vào vô thức, hòa mình vào dòng chảy của những tưởng tượng và hình ảnh xuất hiện. Đây là "cuộc đối đầu với vô thức," một hành trình nguy hiểm tương tự thử thách của pháp sư hay "đêm tối của linh hồn."

Những nhân vật nội tâm xuất hiện. Cuộc hành trình này mang đến một dàn nhân vật nội tâm, gồm chú lùn với viên pha lê phát sáng, ông già khôn ngoan Elijah, cô gái mù Salome và thần đất Ka. Đáng chú ý nhất là hình ảnh có cánh của Philemon, đại diện cho một thực tại tâm linh khách quan vượt lên cái tôi của Jung. Philemon trở thành người hướng dẫn nội tâm, dạy ông về "khách quan tâm linh" và truyền đạt những ý tưởng sáng suốt.

Cuốn Sách Đỏ. Jung ghi chép tỉ mỉ những trải nghiệm, tầm nhìn và đối thoại này trong nhật ký riêng, sau này được biết đến với tên Cuốn Sách Đỏ. Giai đoạn này, dù đầy đau khổ và sợ hãi, là nơi nung nấu tâm lý học độc đáo của ông. Nó là "chất liệu nguyên thủy" thúc đẩy công trình cả đời, chứng minh rằng vô thức không chỉ là kho chứa những vật liệu cá nhân bị đè nén mà còn là một cõi động, khách quan với sự sống và trí tuệ riêng.

4. Cá nhân hóa là con đường suốt đời hướng tới sự toàn vẹn

Cá nhân hóa không chỉ có nghĩa là con người trở nên thực sự là con người khác với loài vật, mà còn là trở nên phần nào thần thánh.

Trở nên toàn vẹn. Trung tâm của tâm lý học phân tích Jung là quá trình cá nhân hóa, động lực tự nhiên và tự điều chỉnh hướng tới việc trở thành một con người trọn vẹn. Quá trình này bao gồm việc hòa nhập cái tôi có ý thức với vô thức, thừa nhận và sống trọn vẹn mọi khía cạnh của bản thân, cả sáng lẫn tối. Hành trình này dẫn đến sự tự nhận thức và nhận ra mình vừa là vật chất vừa là tinh thần.

Hoàn thiện, không hoàn hảo. Jung nhấn mạnh cá nhân hóa nhằm đạt sự hoàn thiện, không phải sự hoàn hảo. Đây là nhiệm vụ khó khăn đòi hỏi cá nhân chấp nhận những nghịch lý và giới hạn vốn có. Mục tiêu là trở thành một "cá thể tương đối cân bằng và lành mạnh," có khả năng sống cuộc đời bình thường mà không tự hủy hoại mình, trước khi hướng tới trạng thái cao hơn.

Chịu đựng sự đối lập. Con đường này đòi hỏi đối mặt và hòa nhập các khía cạnh vô thức:

• Bóng tối: Những phần bị từ chối hoặc chưa biết của bản thân, cả tiêu cực lẫn tích cực, cần được đưa vào ý thức.
• Anima/Animus: Hình ảnh linh hồn đối giới trong người đàn ông (anima) hoặc phụ nữ (animus), đại diện cho chức năng quan hệ và sức mạnh tâm linh. Hòa nhập chúng mang lại sự cân bằng giữa cái tôi bên ngoài và bên trong.
• Cái Tôi (Self): Trung tâm tổ chức của tâm hồn, hạt nhân sâu thẳm đại diện cho tổng thể và sự toàn vẹn, thường được biểu tượng bằng mandala hoặc hình tượng thần thánh. Gặp gỡ Cái Tôi là trải nghiệm định tâm vượt lên cái tôi cá nhân.

5. Người chữa lành bị thương kết nối từ chiều sâu bản thân

Cuối cùng, chỉ có người thầy thuốc bị thương mới chữa lành được, và ngay cả ông ta, xét cho cùng, cũng không thể chữa lành vượt quá mức ông ta đã tự chữa lành cho chính mình.

Giao tiếp như những con người. Jung cách mạng hóa thực hành tâm thần học bằng cách thực sự lắng nghe câu chuyện, tưởng tượng và giấc mơ của bệnh nhân, không chỉ xem đó là triệu chứng mà là biểu hiện của một cá tính và lịch sử sống độc đáo. Ông đối xử với từng bệnh nhân một cách cá nhân, tin rằng giải pháp luôn mang tính cá thể, và nhấn mạnh việc đối diện với bệnh nhân "như một con người với một con người."

Chữa lành từ bên trong. Jung tin rằng chữa lành hiệu quả đòi hỏi thầy thuốc phải bị ảnh hưởng sâu sắc bởi bệnh nhân, nói từ trung tâm tâm hồn mình đến tâm hồn bệnh nhân. Khả năng chữa lành gắn liền trực tiếp với quá trình tự chữa lành và hòa nhập của thầy thuốc. Khái niệm "người chữa lành bị thương" ngụ ý rằng đấu tranh cá nhân và sự tổn thương là thành phần thiết yếu của hiệu quả trị liệu.

Phương pháp phi truyền thống. Cách tiếp cận của Jung thường mang tính trực giác và đôi khi giống thực hành pháp sư, sử dụng giấc mơ, tưởng tượng chủ động và thậm chí những hành động tự phát, có vẻ phi lý (như ngân nga bài hát ru) để kết nối và kích hoạt vô thức bệnh nhân. Ông xem vai trò của mình là giúp bệnh nhân kết nối với nguồn lực và quyền uy nội tại, thúc đẩy sự độc lập thay vì phụ thuộc vào nhà phân tích.

6. Trí tuệ cổ xưa và văn hóa nguyên thủy soi sáng tâm hồn

Kiến thức không làm giàu chúng ta; nó ngày càng tách chúng ta khỏi thế giới thần thoại mà ta từng thuộc về theo quyền sinh ra.

Tìm kiếm sự tương đồng bên ngoài. Jung đi nhiều nơi, cố gắng hiểu văn hóa châu Âu từ bên ngoài bằng cách hòa mình vào các nền văn hóa nguyên thủy ở Bắc Phi và trong cộng đồng người Pueblo. Ông ấn tượng trước sức sống và sự định tâm của những người vẫn gắn bó với thế giới thần thoại của họ, trái ngược với sự phân mảnh và bồn chồn của người châu Âu hiện đại đã mất liên hệ với bản năng và tầng sâu tâm hồn.

Thần thoại như biểu hiện tâm linh. Ông xem thần thoại không chỉ là câu chuyện mà là ẩn dụ cho các quá trình và phát triển tâm linh, phát sinh từ các nguyên mẫu phổ quát. Cuộc sống thần thoại, theo ông, kết nối chúng ta với nền tảng bản năng của sự tồn tại và cung cấp ngôn ngữ biểu tượng cho trải nghiệm tôn giáo, cho phép cuộc sống được sống một cách bản năng hơn là qua đạo đức do con người tạo ra.

Sự xác nhận lịch sử. Jung tìm thấy sự xác nhận sâu sắc cho những khám phá tâm lý của mình trong các văn bản và truyền thống cổ xưa:

• Gnosticism: Các văn bản Kitô giáo sơ khai cũng đối mặt với vô thức và nội dung của nó.
• Thuật giả kim: Các bản thảo thời Trung cổ với ngôn ngữ biểu tượng và quá trình biến đổi tương đồng với quá trình cá nhân hóa và sự hợp nhất các đối lập.
• Trí tuệ phương Đông: Các văn bản như Bí mật của Hoa Vàng và Sách Chết Tây Tạng, cung cấp những điểm tương đồng với tâm lý học vô thức và các trạng thái ý thức khác nhau của ông.

7. Vấn đề cái ác đòi hỏi nhận thức nghịch lý thần thánh

Nếu Kitô giáo tự nhận là độc thần giáo, thì không thể tránh khỏi việc phải chấp nhận các đối lập tồn tại trong Thiên Chúa.

Câu hỏi về khổ đau. Vấn đề cái ác và khổ đau không đáng có, được trình bày rõ nét trong câu chuyện Kinh Thánh về Job, luôn ám ảnh Jung suốt đời. Ông nhận thấy thần học Kitô giáo truyền thống, vốn thường xem cái ác chỉ là sự vắng mặt của điều tốt, không giải thích được thực tại và sức mạnh rõ ràng của cái ác trên thế giới.

Sự song tính thần thánh. Trong cuốn sách gây tranh cãi Trả lời Job, Jung lập luận rằng câu chuyện Kinh Thánh tiết lộ một hình ảnh Thiên Chúa vốn dĩ nghịch lý và mâu thuẫn, bao gồm cả điều tốt và điều ác. Ông thách thức khái niệm "privatio boni" (sự thiếu vắng điều tốt), cho rằng thiện và ác là những đánh giá đạo đức tương đối, và một Thiên Chúa thực sự độc thần phải bao hàm cả hai. Ông dẫn chứng quan điểm Kitô giáo sớm như của Clement thành Rome, xem Chúa Kitô và Satan như tay phải và tay trái của Thiên Chúa.

Phản chiếu của con người. Hình ảnh Thiên Chúa nghịch lý này, theo Jung, buộc con người phải đối mặt với bản chất nghịch lý của chính mình, vốn cũng chứa cả thiện và ác. Nỗi khổ đau phát sinh từ xung đột nội tâm này, nếu được chịu đựng có ý thức, có thể dẫn đến sự siêu việt và nhận thức sâu sắc hơn về imago Dei trong mỗi cá nhân. Con người trở thành công cụ để sự sáng tạo của Thiên Chúa được soi sáng.

8. Đồng thời tiết lộ sự thống nhất có ý nghĩa giữa tâm hồn và thế giới

Đồng thời khẳng định rằng một sự kiện tâm linh nhất định được phản chiếu bởi một sự kiện bên ngoài không thuộc tâm linh và không có mối liên hệ nhân quả giữa chúng.

Vượt lên trên nhân quả. Được truyền cảm hứng từ các cuộc trò chuyện với Albert Einstein và hợp tác sau này với nhà vật lý Wolfgang Pauli, Jung khám phá những hiện tượng không thể giải thích bằng khoa học thông thường dựa trên thời gian, không gian và nhân quả. Ông đề xuất khái niệm đồng thời như một "nguyên lý kết nối phi nhân quả," một sự trùng hợp có ý nghĩa về thời gian giữa trạng thái tâm linh và sự kiện bên ngoài mà không có mối liên hệ nguyên nhân-kết quả rõ ràng.

Sự trùng hợp có ý nghĩa. Những sự kiện đồng thời, như sự xuất hiện của con bọ cánh cứng trùng với giấc mơ của bệnh nhân về con bọ đó, được đặc trưng bởi ý nghĩa chủ quan đối với người quan sát. Chúng gợi ý một sự thống nhất sâu sắc hơn giữa thế giới nội tâm của tâm hồn và thế giới vật chất bên ngoài, một "sự hội tụ về thời gian" chỉ ra một nền tảng siêu việt hay "người tổ chức."

Nguyên mẫu và Unus Mundus. Jung liên kết đồng thời với các nguyên mẫu, cho rằng những mẫu hình phổ quát của vô thức có khả năng biểu hiện đồng thời trong cả lĩnh vực tâm linh và vật chất. Điều này hướng tới khái niệm Unus Mundus, một thế giới tiềm năng nơi tâm hồn và vật chất không tách rời mà là những khía cạnh của một thực tại duy nhất. Dù hiếm gặp trong thực tế, đồng thời được xem là nguyên lý luôn hiện hữu, gợi ý về một thực tại bốn chiều nơi các khái niệm không gian-thời gian linh hoạt.

9. Tôn giáo chân chính là trải nghiệm trực tiếp, không chỉ là niềm tin

Người ta nói về niềm tin khi họ đã mất đi kiến thức.

Vượt lên trên giáo điều. Jung xem tâm hồn con người vốn "bẩm sinh có tính tôn giáo," nhưng phân biệt sự tâm linh tự nhiên này với việc tuân thủ các giáo điều hay nhà thờ cụ thể. Ông cho rằng tôn giáo truyền thống thường trở thành lá chắn chống lại trải nghiệm tôn giáo chân thật, dựa vào niềm tin thay vì kiến thức trực tiếp, cá nhân về thần linh.

Gnosis hơn đức tin. Liên hệ với Gnosticism và truyền thống phương Đông, Jung nhấn mạnh tầm quan trọng của gnosis, tức sự nhận biết trực tiếp về Thượng Đế, như nền tảng của đời sống tôn giáo chân chính. Ông cảm thấy Kitô giáo hiện đại quá duy lý và tập trung vào niềm tin, mất đi trải nghiệm thần bí đặc trưng cho nguồn gốc của nó, như sự biến đổi của Thánh Phaolô.

Tiết lộ tiến triển. Jung xem Kitô giáo không phải là hệ thống tĩnh, hoàn chỉnh mà là biểu tượng sống có khả năng phát triển thêm. Ông tin rằng Thượng Đế tiếp tục tự bày tỏ, và nhân loại bị thúc đẩy hướng tới ý thức và trách nhiệm ngày càng tăng. "Sự nhập thể tiến triển của thần linh" này đòi hỏi cá nhân phải đối diện với xung đột nội tâm và gánh chịu "thập giá" của riêng mình thay vì chỉ bắt chước Chúa hay dựa vào sự cứu rỗi bên ngoài.

10. Tâm hồn cá nhân giữ chìa khóa cho tương lai nhân loại

Thế giới ngày nay treo trên một sợi chỉ mảnh, và đó chính là tâm hồn con người...

Thế giới nội và ngoại. Jung rất lo ngại về tình trạng thế giới hiện đại, đặc biệt là sự tụt hậu về đạo đức so với tiến bộ khoa học và công nghệ. Ông thấy nguy cơ hủy diệt to lớn không đến từ các lực lượng bên ngoài mà từ những phần vô thức chưa được hòa nhập trong tâm hồn con người.

**Sức

Cập nhật lần cuối: May 16, 2025