Human + Machine

۱. پتانسیل واقعی هوش مصنوعی: تقویت توانایی‌ها، نه صرفاً خودکارسازی

تصور رایج این است که سیستم‌های هوش مصنوعی به تدریج جایگزین انسان‌ها در صنایع مختلف خواهند شد.

فراتر از جایگزینی. روایت غالب اغلب انسان‌ها را در مقابل ماشین‌ها قرار می‌دهد و پیش‌بینی می‌کند که خودکارسازی مبتنی بر هوش مصنوعی منجر به از دست رفتن گسترده‌ی مشاغل خواهد شد. اما قدرت تحول‌آفرین واقعی هوش مصنوعی در جایگزینی کامل نیروی انسانی نیست، بلکه در تکمیل و تقویت توانایی‌های انسانی نهفته است. این تغییر ما را فراتر از «موج دوم» تحول کسب‌وکار که بر خودکارسازی متمرکز بود، به «موج سوم» می‌برد که بر فرآیندهای تطبیقی تأکید دارد.

روابط همزیستی. شرکت‌های پیشرو دریافته‌اند که بیشترین پیشرفت‌ها در عملکرد کسب‌وکار زمانی حاصل می‌شود که انسان‌ها و ماشین‌ها در روابط همزیستی با یکدیگر همکاری کنند. ماشین‌ها در انجام کارهای تکراری، تحلیل داده‌های گسترده و رسیدگی به موارد روتین برتری دارند، در حالی که انسان‌ها قضاوت، خلاقیت و توانایی حل مسائل مبهم را به همراه می‌آورند. این همکاری به هر دو طرف امکان می‌دهد تا به دستاوردهایی برسند که به تنهایی قادر به انجام آن نبودند و نتایجی بی‌سابقه خلق می‌کند.

بازاندیشی در کار. این رویکرد انسان‌به‌علاوه‌ماشین، ماهیت کار را به طور بنیادین تغییر می‌دهد. به جای خودکارسازی صرف فرآیندهای خطی موجود، سازمان‌ها در حال بازاندیشی نحوه انجام کار هستند و تیم‌های سیال و تطبیقی را شکل می‌دهند که در آن‌ها انسان‌ها و سیستم‌های هوش مصنوعی با هم همکاری می‌کنند. این امر منجر به سازگاری مستمر بر اساس داده‌های لحظه‌ای و خلق مشترک می‌شود، نه گام‌های از پیش تعیین‌شده و سخت‌گیرانه، و سطوح جدیدی از بهره‌وری و نوآوری را آزاد می‌کند.

۲. «میان‌مایه‌ی گمشده» جایی است که همکاری انسان و ماشین شکوفا می‌شود

حقیقت ساده این است که ماشین‌ها جهان را تصاحب نمی‌کنند و نیاز به انسان‌ها در محیط کار از بین نمی‌رود.

فضای پویایی. «میان‌مایه‌ی گمشده» به فضای وسیع و پویایی اشاره دارد که در آن انسان‌ها و ماشین‌های هوشمند با بهره‌گیری از نقاط قوت یکدیگر همکاری می‌کنند تا نتایج برتری به دست آورند. این مفهوم، دوگانگی ساده «انسان در برابر ماشین» را به چالش می‌کشد و چشم‌اندازی غنی از فعالیت‌های ترکیبی را نشان می‌دهد که در تحلیل‌های اقتصادی سنتی مشاغل اغلب نادیده گرفته می‌شوند. اینجا جایی است که بیشترین ارزش از سرمایه‌گذاری‌های هوش مصنوعی حاصل می‌شود.

قدرت‌های مکمل. انسان‌ها در کارهایی که نیازمند شهود، قضاوت، خلاقیت و مواجهه با ابهام است برتری دارند، در حالی که ماشین‌ها در سرعت، مقیاس و پردازش داده‌ها بی‌نظیرند. «میان‌مایه‌ی گمشده» جایی است که این توانایی‌های متمایز به هم می‌رسند. برای مثال:

• هوش مصنوعی جمع‌آوری داده‌های خسته‌کننده و تحلیل اولیه در پردازش ادعاها را انجام می‌دهد.
• پردازشگران انسانی بر موارد پیچیده که نیازمند قضاوت و تعامل با مشتری است تمرکز می‌کنند.
• هوش مصنوعی گزینه‌های متعددی برای طراحی ارائه می‌دهد و طراحان انسانی بر اساس سلیقه زیبایی‌شناسی آن‌ها را پالایش می‌کنند.

نقش‌های جدید پدید می‌آیند. این الگوی همکاری منجر به ظهور نقش‌های شغلی کاملاً جدید و فرآیندهای بازاندیشی‌شده می‌شود. شرکت‌هایی مانند Stitch Fix نمونه‌ای از این رویکرد هستند، جایی که الگوریتم‌های یادگیری ماشین گزینه‌های لباس را محدود می‌کنند و استایلیست‌های انسانی با تخصص و شهود خود انتخاب‌های شخصی‌سازی‌شده را نهایی می‌کنند و از بازخورد مشتریان به طور مستمر می‌آموزند. این تعامل پویا کلید افزایش بهره‌وری و نوآوری بی‌سابقه است.

۳. هوش مصنوعی مولد: تغییردهنده بازی که «میان‌مایه‌ی گمشده» را گسترش می‌دهد

هوش مصنوعی مولد با وعده بزرگ افزایش بهره‌وری و خلاقیت، ضرورت ادامه مسیر ترسیم‌شده در نسخه اول را تأیید می‌کند.

توانایی‌های بی‌سابقه. هوش مصنوعی مولد جهشی بزرگ در توسعه هوش مصنوعی است که فراتر از تحلیل و پیش‌بینی می‌رود و محتوای کاملاً جدیدی—متن، تصویر، صدا، کد و غیره—را از ورودی‌های ساده خلق می‌کند. این توانایی که در مدل‌هایی مانند ChatGPT و AlphaFold2 تجلی یافته، همکاری انسان و هوش مصنوعی را با امکان خلاقیت و بهره‌وری بی‌سابقه در همه بخش‌ها متحول می‌کند.

دموکراتیزه کردن هوش مصنوعی. ظهور مدل‌های زبان بزرگ (LLM) و رابط‌های زبان طبیعی به این معناست که هوش مصنوعی دیگر مختص دانشمندان داده نیست. تقریباً هر کسی در هر سازمانی می‌تواند با زبان روزمره با هوش مصنوعی کار کند. این دسترسی گسترده «میان‌مایه‌ی گمشده» را به شدت گسترش می‌دهد و پتانسیل همکاری انسان و ماشین را به همه گوشه‌های سازمان‌ها می‌کشاند و مشاغل موجود را بازتعریف می‌کند.

تأثیر عظیم. پیامدهای این فناوری برای کسب‌وکارها عمیق است. تحلیل ما نشان می‌دهد که ۴۰٪ از کل ساعات کاری در صنایع مختلف آمریکا می‌تواند تحت تأثیر مدل‌های زبان بزرگ قرار گیرد، با تأثیرات قابل توجه در بخش‌هایی مانند بانکداری (۷۲٪ ساعات) و بیمه (۶۸٪). این فناوری بازاندیشی گسترده‌ای در کسب‌وکار ایجاد خواهد کرد، نقش‌های جدیدی پدید می‌آورد و رهبری صنعت را با آزادسازی مرحله بعدی پتانسیل انسانی بازتعریف می‌کند.

۴. بازاندیشی فرآیندهای کسب‌وکار برای دستاوردهای نمایی

پارادوکس این است که اگرچه این فرآیندها استاندارد یا روتین نیستند، اما می‌توانند بارها و بارها نتایج بهتری ارائه دهند.

فراتر از فرآیندهای ایستا. موج سوم تحول کسب‌وکار که توسط هوش مصنوعی هدایت می‌شود، سازمان‌ها را از فرآیندهای ایستا و متوالی به سمت سیستم‌های سیال و تطبیقی سوق می‌دهد. برخلاف خودکارسازی مکانیکی گذشته که به بهبودهای تدریجی منجر می‌شد، فرآیندهای بازاندیشی‌شده از داده‌های لحظه‌ای و خلق مشترک انسان-ماشین بهره می‌برند تا به بهبودهای نمایی در عملکرد دست یابند.

سازگاری پویا. به تکامل از GPS سنتی به Waze توجه کنید:

• GPS سنتی: نقشه‌های ایستا و دیجیتال شده با مسیرهای ثابت.
• Waze: ترکیب الگوریتم‌های هوش مصنوعی با داده‌های لحظه‌ای کاربران (ترافیک، تصادفات) برای ایجاد نقشه‌های پویا و بهینه که مسیر رانندگان را در حین حرکت تغییر می‌دهد.
  به همین ترتیب، کسب‌وکارها از خطوط تولید سخت‌گیرانه به تیم‌های انعطاف‌پذیر انسان-ماشین حرکت می‌کنند که به طور مستمر با داده‌ها و شرایط بازار سازگار می‌شوند و امکان سفارشی‌سازی فوق‌العاده و زمان سریع‌تر به بازار را فراهم می‌آورند.

بازآفرینی استراتژیک. بازاندیشی فرآیندها نیازمند تغییر بنیادی در ذهنیت است، «گسستی با دنیایی که به آن عادت کرده‌ایم». این شامل شکستن مشاغل به وظایف، شناسایی آن‌هایی که مناسب خودکارسازی یا تقویت توسط هوش مصنوعی هستند و سپس بازطراحی جریان‌های کاری حول این توانایی‌های جدید است. شرکت‌هایی مانند Best Buy با استفاده از هوش مصنوعی مولد در خدمات مشتری، نه تنها به خودکارسازی پرسش‌های متداول می‌پردازند، بلکه نمایندگان را با بینش‌های لحظه‌ای توانمند می‌سازند تا تجربه‌ای شخصی‌تر و کارآمدتر ارائه دهند.

۵. نقش‌های جدید انسانی: آموزش، توضیح و پشتیبانی هوش مصنوعی

این مشاغل جدید صرفاً جایگزین مشاغل قدیمی نیستند، بلکه موقعیت‌هایی کاملاً نوظهور با مهارت‌ها و آموزش‌هایی هستند که پیش‌تر نیاز نبود.

انسان‌ها به عنوان آموزگاران هوش مصنوعی. با پیشرفت سیستم‌های هوش مصنوعی و شباهت بیشتر آن‌ها به انسان، دسته‌های جدیدی از مشاغل شکل می‌گیرد که بر توسعه و مدیریت رفتار آن‌ها تمرکز دارد. این نقش‌های «مربی» برای القای ویژگی‌های انسانی مانند همدلی، شخصیت و آگاهی فرهنگی به هوش مصنوعی حیاتی هستند. نمونه‌ها عبارتند از:

• مربیان همدلی: آموزش چت‌بات‌ها برای پاسخ با دلسوزی و عمق (مانند کار کوکو با سیری/الکسا).
• مربیان شخصیت: شکل‌دهی به شخصیت برند هوش مصنوعی (مانند نویسندگان سیری اپل).
• مربیان جهان‌بینی و بومی‌سازی: اطمینان از حساسیت هوش مصنوعی به تفاوت‌های فرهنگی جهانی.

پل زدن به جعبه سیاه. پیچیدگی فزاینده الگوریتم‌های هوش مصنوعی نیازمند نقش‌های «توضیح‌دهنده» است. این متخصصان فاصله بین تکنولوژیست‌ها و رهبران کسب‌وکار را پر می‌کنند و شفافیت و پاسخگویی در تصمیم‌گیری‌های هوش مصنوعی را تضمین می‌کنند. با مقرراتی مانند «حق توضیح» اتحادیه اروپا، این نقش‌ها اهمیت فزاینده‌ای یافته‌اند. نمونه‌ها شامل:

• تحلیل‌گران جرم‌شناسی الگوریتم: بررسی اشتباهات هوش مصنوعی برای درک علل و اصلاح رفتار.
• تحلیل‌گران شفافیت: طبقه‌بندی سیستم‌های هوش مصنوعی بر اساس قابلیت توضیح و حسابرسی.
• استراتژیست‌های قابلیت توضیح: تصمیم‌گیری درباره فناوری‌های هوش مصنوعی بر اساس تعادل دقت و قابلیت توضیح.

تضمین هوش مصنوعی مسئولانه. نقش‌های «پشتیبان» برای اطمینان از عملکرد صحیح، اخلاقی و ایمن سیستم‌های هوش مصنوعی حیاتی‌اند. آن‌ها به عنوان نگهبانان در برابر پیامدهای ناخواسته عمل می‌کنند و اعتماد را تقویت می‌نمایند. نمونه‌ها عبارتند از:

• طراحان زمینه: در نظر گرفتن عوامل کسب‌وکار، کاربر و فرهنگی در طراحی سیستم‌های هوش مصنوعی.
• مهندسان ایمنی هوش مصنوعی: پیش‌بینی و کاهش رفتارهای مضر هوش مصنوعی.
• مدیران انطباق اخلاقی: حفظ ارزش‌ها و اخلاق انسانی در به‌کارگیری هوش مصنوعی و مقابله با تعصبات (مثلاً در تأیید وام یا نتایج جستجو).
• مدیران روابط ماشینی: نظارت بر عملکرد سیستم‌های هوش مصنوعی، مشابه مدیریت منابع انسانی برای کارکنان انسانی.

۶. هوش مصنوعی انسان‌ها را با ابرقدرت‌ها توانمند می‌سازد: تقویت، تعامل، تجسم

این فناوری‌ها تهدید نیستند، بلکه بیشتر شبیه ابرقدرت‌اند.

تقویت پتانسیل انسانی. ابزارهای هوش مصنوعی صرفاً کارها را خودکار نمی‌کنند، بلکه توانایی‌های انسانی را ارتقا می‌دهند و به سطوح جدیدی از بهره‌وری، خلاقیت و تصمیم‌گیری می‌رسانند. این «تقویت» به کارکنان امکان می‌دهد بر فعالیت‌های با ارزش بالاتر و انسانی‌تر تمرکز کنند. نمونه‌ها عبارتند از:

• نرم‌افزار طراحی مولد (Autodesk): گسترش امکانات طراحی فراتر از تخیل انسان، با امکان انتخاب از هزاران گزینه تولیدشده توسط هوش مصنوعی (مانند صندلی Elbo، پارتیشن ایرباس).
• هوش مصنوعی تصویربرداری پزشکی (Philips Illumeo): ارائه داده‌های زمینه‌ای بیمار به رادیولوژیست‌ها و پیشنهاد خودکار ابزارها، تسریع تشخیص و افزایش دقت.
• عینک‌های واقعیت افزوده: نمایش دستورالعمل‌های دیجیتال در میدان دید کارکنان، افزایش بهره‌وری در تعمیر و آموزش (مثلاً سیم‌کشی توربین بادی، مونتاژ بوئینگ).

تعامل بی‌وقفه. دستیاران هوش مصنوعی با استفاده از رابط‌های پیشرفته، به‌ویژه پردازش زبان طبیعی، تعامل بین انسان‌ها یا به نمایندگی از آن‌ها را در مقیاس وسیع تسهیل می‌کنند. این قابلیت «تعامل» هوش مصنوعی را در خدمات مشتری و کارهای دانش‌محور همه‌گیر می‌سازد. نمونه‌ها عبارتند از:

• هوش مصنوعی مکالمه‌ای (Aida بانک SEB، Google Agent Assist): پاسخ به پرسش‌های مشتریان، راهنمایی کاربران و یادگیری از کارشناسان انسانی برای ارائه خدمات شخصی و بی‌نقص.
• دستیاران حقوقی مجهز به هوش مصنوعی (Harvey، CoCounsel): تسریع تحقیقات حقوقی، تهیه پیش‌نویس اسناد و خلاصه‌سازی اطلاعات برای وکلا، آزادسازی آن‌ها برای تصمیمات استراتژیک.
• مشاور مالی هوش مصنوعی (Morgan Stanley): دسترسی فوری به پایگاه‌های داده تحقیقاتی گسترده، امکان تمرکز بیشتر مشاوران بر تعامل با مشتری.

تجسم توانایی‌های فیزیکی. ترکیب هوش مصنوعی با حسگرها، موتورها و عملگرها به ربات‌ها امکان می‌دهد فضای کاری مشترک با انسان‌ها را به اشتراک بگذارند و توانایی‌های فیزیکی انسان را گسترش دهند. این «تجسم» عملیات صنعتی و لجستیکی را متحول می‌کند. نمونه‌ها عبارتند از:

• ربات‌های همکار (مرسدس بنز، بی‌ام‌و): کار در کنار انسان‌ها در خطوط مونتاژ، انجام کارهای سنگین و تکراری، در حالی که انسان‌ها کارهای ظریف و مبتنی بر قضاوت را انجام می‌دهند، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش فشار.
• ربات‌های انبار (آمازون، Symbotic): حمل خودکار کالاها و بهینه‌سازی ذخیره‌سازی، کاهش مسافت پیاده‌روی انسان و افزایش بهره‌وری.
• پهپادهای تحویل (Zipline، Manna): گسترش توانایی تحویل انسان به مناطق دورافتاده یا چالش‌برانگیز، تحویل تجهیزات پزشکی یا مواد غذایی.

۷. رهبران باید فرهنگ اعتماد و آزمایش را پرورش دهند

مسئله این است که شرکت‌هایی که به آزمایش و پذیرش شکست ادامه ندهند، در نهایت به وضعیتی می‌رسند که تنها راهشان ریسک بزرگ و ناگهانی در پایان عمر سازمانی است.

پذیرش آزمایش. در چشم‌انداز سریع‌التغییر هوش مصنوعی، رهبران نمی‌توانند صرفاً بهترین شیوه‌ها را تکرار کنند؛ بلکه باید فرهنگ آزمایش ساختاریافته و دقیق را تقویت کنند. این به معنای طراحی، تأمین مالی و اجرای آزمایش‌ها با رویکرد «ساخت-اندازه‌گیری-یادگیری» است، حتی اگر بسیاری شکست بخورند. ابتکاراتی مانند Amazon Go و Dash Cart که ابتدا با کارکنان آزمایش شدند، نمونه‌هایی از این رویکرد هستند که مرزهای فناوری را پیش می‌برند و بازخورد حیاتی جمع‌آوری می‌کنند.

پرورش فرهنگ ترکیبی. ادغام هوش مصنوعی نیازمند ایجاد فرهنگی سازمانی است که هوش مصنوعی مسئولانه را ترویج و اجرا کند و در عین حال اعتماد کارکنان را جلب نماید. رهبران باید:

• چارچوب‌های حفاظتی را نصب کنند: مرزهای واضحی برای رفتار هوش مصنوعی تعریف کنند تا از پیامدهای ناخواسته یا مضر جلوگیری شود (مثلاً حادثه چت‌بات مایکروسافت Bing).
• نقاط کنترل انسانی را به کار گیرند: فرآیندهایی طراحی کنند که انسان‌ها بتوانند تصمیمات هوش مصنوعی را نظارت، درک و مداخله کنند، کاهش اثر «جعبه سیاه» و افزایش اعتماد (مثلاً داشبوردهای تحلیلی برای عملکرد ربات‌ها).
• «مناطق خرد شدن اخلاقی» را به حداقل برسانند: اطمینان حاصل کنند که هنگام شکست سیستم‌های هوش مصنوعی، مسئولیت و پیامدهای منفی به ناحق بر کارکنان یا مشتریان تحمیل نشود، که موجب کاهش اعتماد می‌شود (مثلاً شکست‌های اپلیکیشن‌های حمل‌ونقل).

پرداختن شفاف به نگرانی‌ها. اضطراب کارکنان درباره امنیت شغلی و اثر «دره ناآشنا» (ناراحتی از ربات‌های نزدیک به انسان) باید به طور شفاف مورد توجه قرار گیرد. رهبران باید به وضوح ارتباط دهند که هوش مصنوعی برای تقویت است، نه جایگزینی، و در بازآموزی سرمایه‌گذاری کنند. دادن اختیار به کارکنان در مدیریت سیستم‌های هوش مصنوعی، مانند مهندسان نفت که چاه‌ها را

آخرین به‌روزرسانی:: August 1, 2025