Schema Therapy

1. درمان طرحواره: ادغام CBT با رویکردهای رابطه‌ای و تجربی

درمان طرحواره یک رویکرد یکپارچه است که عناصر مختلفی از درمان شناختی (و به‌طور کلی CBT)، نظریه‌های دلبستگی و روابط شیء، و درمان‌های گشتالت و تجربی را به هم می‌آورد.

رویکرد یکپارچه. درمان طرحواره به‌طور منحصر به فردی تکنیک‌های شناختی-رفتاری را با عناصر بین‌فردی، تجربی و روان‌پویشی ترکیب می‌کند. این ادغام به درمانگران این امکان را می‌دهد که هم به تحریف‌های شناختی و هم به زخم‌های عاطفی عمیق که به مشکلات سلامت روانی بلندمدت منجر می‌شوند، بپردازند. بر خلاف CBT سنتی که عمدتاً بر افکار و رفتارهای روزمره تمرکز دارد، درمان طرحواره به ریشه‌های توسعه‌ای این الگوها می‌پردازد.

فراتر از CBT سنتی. درمان طرحواره بر رابطه درمانی و ارائه تجربیات عاطفی اصلاحی تأکید دارد. این تمرکز بر پیوند درمانگر-مراجع آن را از رویکردهای صرفاً شناختی متمایز می‌کند. با گنجاندن نظریه دلبستگی و روابط شیء، درمان طرحواره اهمیت روابط اولیه را در شکل‌گیری حس خود و دیگران در فرد به رسمیت می‌شناسد.

شفای جامع. هدف نهایی درمان طرحواره کمک به مراجعان برای درک نیازهای عاطفی اصلی و یادگیری روش‌های سازگار برای برآورده کردن آن‌هاست. این شامل تغییر الگوهای شناختی، عاطفی، رابطه‌ای و رفتاری پایدار است. با پرداختن به جنبه‌های شناختی و عاطفی این الگوها، درمان طرحواره به دنبال تغییرات عمیق‌تر و ماندگارتر است.

2. نیازهای عاطفی برآورده‌نشده، طرحواره‌های ناسازگار را به وجود می‌آورند

سلامت روانی توانایی برآورده کردن نیازها به شیوه‌ای سازگار است.

نیازهای عاطفی اصلی. درمان طرحواره فرض می‌کند که هر فرد نیازهای عاطفی اصلی جهانی دارد، از جمله ایمنی، پرورش، خودمختاری و پذیرش. این نیازها در دوران کودکی به‌طور بارزتری نمایان می‌شوند و برآورده شدن آن‌ها برای توسعه سالم ضروری است. زمانی که این نیازها به‌طور کافی برآورده نشوند، افراد در معرض خطر توسعه طرحواره‌های ناسازگار قرار می‌گیرند.

تجربیات اولیه اهمیت دارند. محیط خانواده در دوران کودکی نقش حیاتی در شکل‌گیری برآورده شدن این نیازهای اصلی ایفا می‌کند. تجربیاتی مانند ناکامی سمی نیازها، آسیب‌دیدگی، افراط در برآورده کردن نیازها و درونی‌سازی انتخابی می‌توانند به توسعه طرحواره‌های ناسازگار کمک کنند. این طرحواره‌ها به نوبه خود بر نحوه درک افراد از خود، دیگران و جهان تأثیر می‌گذارند.

نیازها در مقابل "بایدها". بر خلاف برخی رویکردهای شناختی-رفتاری که نیازها را به‌عنوان ساختارهای سخت در نظر می‌گیرند، درمان طرحواره آن‌ها را به‌عنوان اصولی برای سلامت روانی می‌پذیرد. با شناسایی و پرداختن به نیازهای برآورده‌نشده، درمانگران می‌توانند به مراجعان کمک کنند تا دیدگاه غیرقضاوتی نسبت به گذشته خود و دیدگاه متمرکز و خوش‌بینانه‌ای نسبت به آینده پیدا کنند. این تأکید بر نیازها درمان طرحواره را با رویکردهای متمرکز بر عاطفه، دلبستگی و پویا هم‌راستا می‌کند.

3. هجده طرحواره ناسازگار در پنج حوزه

طرحواره‌ها از نیازهای عاطفی اصلی برآورده‌نشده در اوایل زندگی به وجود می‌آیند.

طبقه‌بندی طرحواره. درمان طرحواره 18 طرحواره ناسازگار اولیه را شناسایی می‌کند که در پنج حوزه نیازهای اصلی برآورده‌نشده دسته‌بندی می‌شوند. این حوزه‌ها شامل جدایی و طرد، خودمختاری و عملکرد مختل، محدودیت‌های مختل، دیگرمحوری و بیش‌احتیاطی و سرکوب است. هر طرحواره نمایانگر یک تم یا الگوی تفکر، احساس و رفتار است که در دوران کودکی توسعه یافته و همچنان بر زندگی بزرگسالی تأثیر می‌گذارد.

نمونه‌هایی از طرحواره‌ها.

• ترک/بی‌ثباتی: باور به اینکه دیگران شما را ترک خواهند کرد یا بی‌ثبات خواهند بود.
• بی‌اعتمادی/آسیب: انتظار اینکه دیگران به شما آسیب برسانند، سوءاستفاده کنند یا از شما سوءاستفاده کنند.
• کمبود عاطفی: احساس اینکه نیازهای عاطفی فرد برآورده نخواهد شد.
• نقص/شرم: حس اینکه فرد به‌طور بنیادی معیوب یا غیرقابل‌دوست‌داشتن است.
• حق‌طلبی/عظمت‌طلبی: باور به اینکه فرد برتر است و حق ویژه‌ای برای رفتار خاص دارد.

حوزه‌ها به‌عنوان راهنما. این پنج حوزه دسته‌بندی‌های سخت نیستند بلکه به‌عنوان راهنمایی برای سازماندهی طرحواره‌های مختلف عمل می‌کنند. با درک اینکه هر طرحواره در کدام حوزه قرار دارد، درمانگران می‌توانند بینش بیشتری درباره نیازهای برآورده‌نشده‌ای که الگوهای ناسازگار مراجع را به وجود می‌آورند، به دست آورند. این چارچوب به راهنمایی درمان با شناسایی نیازهای خاصی که باید به آن‌ها پرداخته شود، کمک می‌کند.

4. سبک‌های مقابله: تسلیم، اجتناب و جبران‌سازی

زمانی که طرحواره‌ها فعال می‌شوند، احساسات قوی مانند ترس، خشم، غم، شرم یا گناه را برمی‌انگیزند.

مقابله ناسازگار. زمانی که طرحواره‌ها فعال می‌شوند، احساسات قوی را تحریک می‌کنند. افراد با این احساسات به سه شیوه کلی مقابله می‌کنند: تسلیم، اجتناب و جبران‌سازی. این سبک‌های مقابله، در ابتدا سازگار به نظر می‌رسند، اما با گذشت زمان انعطاف‌ناپذیر و ناسازگار می‌شوند و الگوهای طرحواره‌ای را که قرار بود تسکین دهند، تقویت می‌کنند.

تسلیم: تسلیم شدن در برابر طرحواره‌های خود و به‌طور منفعلانه‌ای پذیرفتن اعتبار آن‌ها. به‌عنوان مثال، فردی با طرحواره نقص ممکن است به‌طور ناخودآگاه خود را خراب کند و حس حقارت خود را تقویت کند.
اجتناب: اجتناب از افراد یا موقعیت‌هایی که طرحواره‌های فرد را تحریک می‌کنند. این ممکن است شامل اجتناب از صمیمیت، موقعیت‌های اجتماعی یا فرصت‌های شغلی باشد.
جبران‌سازی: انجام عکس آنچه که طرحواره‌ها می‌گویند، اغلب به‌صورت افراطی یا سخت‌گیرانه. به‌عنوان مثال، فردی با طرحواره نقص ممکن است متکبر و برتر شود تا احساسات زیرین حقارت خود را پنهان کند.

سبک‌های مقابله در مقابل واکنش‌ها. سبک‌های مقابله تمایلات کلی هستند، در حالی که واکنش‌های مقابله‌ای رفتارهای خاصی هستند که از این تمایلات ناشی می‌شوند. به‌عنوان مثال، یک سبک مقابله‌ای اجتنابی ممکن است به‌صورت اجتناب از فکر کردن به مسائل ناراحت‌کننده، اجتناب از افراد یا استفاده از مواد مخدر و الکل بروز کند. درک هر دو سبک کلی و واکنش‌های خاص برای درمان مؤثر ضروری است.

5. حالت‌های طرحواره: حالات عاطفی گذرا

حالت‌ها به حالت عاطفی غالب، طرحواره‌ها و واکنش‌های مقابله‌ای اشاره دارند که در یک زمان خاص برای یک فرد فعال هستند.

حالات پویا. حالت‌های طرحواره حالات عاطفی گذرایی هستند که شامل طرحواره‌ها، سبک‌های مقابله و احساسات فعال در یک لحظه خاص می‌شوند. بر خلاف طرحواره‌ها که ویژگی‌های پایدار هستند، حالت‌ها سیال هستند و می‌توانند به‌سرعت در پاسخ به محرک‌های داخلی یا خارجی تغییر کنند. درک این تغییرات برای کار با مراجعانی که ناپایداری عاطفی را تجربه می‌کنند، حیاتی است.

چهار نوع اصلی حالت:

• حالت‌های کودک: احساسات و رفتارهای یک کودک را منعکس می‌کنند، مانند کودک آسیب‌پذیر، کودک خشمگین و کودکImpulsive.
• حالت‌های مقابله‌ای ناسازگار: نمایانگر شیوه‌های مقابله با طرحواره‌ها هستند، مانند محافظ جداشده، تسلیم‌کننده مطیع و جبران‌کننده.
• حالت‌های والدین درونی‌شده ناکارآمد: صدای انتقادی یا خواسته‌های شخصیت‌های والدین درونی‌شده را تجسم می‌کنند.
• حالت بزرگسال سالم: نمایانگر بخش منطقی، توانمند و به‌خوبی عمل‌کننده خود است.

کار با حالت‌ها. هدف کار با حالت‌ها کمک به مراجعان برای شناسایی و مدیریت حالت‌های ناسازگار خود، تقویت حالت بزرگسال سالم و پرورش حالت کودک آسیب‌پذیر است. با درک محرک‌ها و عملکردهای حالت‌های مختلف، مراجعان می‌توانند کنترل بیشتری بر حالات عاطفی و رفتارهای خود پیدا کنند. این رویکرد به‌ویژه برای افرادی که اختلالات شخصیتی دارند، مفید است.

6. حالت کودک آسیب‌پذیر: هسته زخم‌خورده

زمانی که ما در حالت کودک آسیب‌پذیر هستیم، مانند کودکان گم‌شده یا زخم‌خورده‌ایم.

هسته آسیب‌پذیری. حالت کودک آسیب‌پذیر نمایانگر هسته زخم‌خورده فرد است که نیازهای برآورده‌نشده و تجربیات دردناک دوران کودکی را تجسم می‌کند. زمانی که در این حالت هستیم، افراد احساس ضعف، آسیب‌پذیری، برهنگی و بی‌دفاعی می‌کنند. این حالت معمولاً با طرحواره‌هایی مانند ترک، بی‌اعتمادی/آسیب و کمبود عاطفی مرتبط است.

تنوع‌های کودک آسیب‌پذیر:

• کودک رهاشده: به‌دلیل مراقبت‌کنندگان نامنظم یا غایب احساس تنهایی، غم و انزوا می‌کند.
• کودک آسیب‌دیده: به‌دلیل تجربیات خشونت یا بی‌رحمی احساس ترس، آسیب‌پذیری و قربانی بودن می‌کند.
• کودک محروم: به‌دلیل کمبود پرورش و همدلی احساس خالی و ناتمام بودن می‌کند.

شفای کودک آسیب‌پذیر. یکی از اهداف اصلی درمان طرحواره، شفا دادن به حالت کودک آسیب‌پذیر از طریق ارائه پرورش، اعتبار و حفاظت است که در دوران کودکی کمبود داشته است. این شامل کمک به مراجعان برای شناسایی و بیان نیازهای برآورده‌نشده، جداسازی خودانتقادی از احساسات اولیه و یادگیری ارائه خودشفقت است. دسترسی و پرورش این حالت برای بهبود طرحواره‌ها ضروری است.

7. حالت‌های سالم: هدف درمان

حالت بزرگسال سالم، مانند یک درمانگر درونی، باید به‌طور انعطاف‌پذیر به سایر حالت‌ها پاسخ دهد.

عملکرد سازگار. درمان طرحواره به تقویت دو حالت سالم کلیدی می‌پردازد: بزرگسال سالم و کودک راضی. این حالت‌ها نمایانگر عملکرد سازگار هستند و برای سلامت روانی ضروری‌اند. با پرورش این حالت‌ها، مراجعان می‌توانند یاد بگیرند که حالت‌های ناسازگار خود را مدیریت کرده و نیازهای خود را به شیوه‌های سالم برآورده کنند.

حالت بزرگسال سالم:

• توانمند، قوی و به‌خوبی عمل‌کننده.
• مسئولیت‌های بزرگسالی را انجام می‌دهد.
• به فعالیت‌های لذت‌بخش می‌پردازد.
• کودک آسیب‌پذیر را پرورش و محافظت می‌کند.
• محدودیت‌هایی برای کودک خشمگین وImpulsive تعیین می‌کند.
• با سبک‌های مقابله‌ای ناسازگار و حالت‌های والدین مقابله می‌کند.

حالت کودک راضی:

• به‌دلیل برآورده شدن نیازهای عاطفی اصلی احساس آرامش می‌کند.
• عشق، پرورش و اعتبار را تجربه می‌کند.
• احساس کامل بودن، ارزشمندی و اعتماد به نفس می‌کند.
• احساس خودجوشی، شادی و بازیگوشی می‌کند.

تعادل حالت‌ها. حالت بزرگسال سالم به‌عنوان یک درمانگر درونی عمل می‌کند و به‌طور انعطاف‌پذیر به سایر حالت‌ها پاسخ می‌دهد. این حالت کودک آسیب‌پذیر را پرورش می‌دهد، محدودیت‌هایی برای کودک خشمگین تعیین می‌کند و به والدین تنبیهی چالش می‌کشد. با تقویت این حالت، مراجعان می‌توانند به تنظیم عاطفی و ثبات بیشتری دست یابند.

8. بازپروری محدود: برآورده کردن نیازهای برآورده‌نشده

از طریق بازپروری محدود، درمانگر به مراجعان یک پادزهر جزئی برای نیازهایی که در دوران کودکی به‌طور کافی برآورده نشده‌اند، ارائه می‌دهد.

تجربه عاطفی اصلاحی. بازپروری محدود شامل ارائه یک برآورده‌سازی جزئی از نیازهای برآورده‌نشده مراجع در چارچوب رابطه درمانی است. این به معنای تبدیل شدن به یک والد کامل نیست، بلکه ارائه یک تجربه عاطفی اصلاحی است که به‌طور مؤثری با طرحواره‌های ناسازگار اولیه مراجع مقابله می‌کند. اقدامات درمانگر به‌طور خاص برای پرداختن به نیازهای برآورده‌نشده مراجع طراحی شده‌اند.

ارزیابی نیازهای بازپروری. درمانگران نیازهای بازپروری مراجع را از طریق روش‌های مختلفی ارزیابی می‌کنند، از جمله تاریخچه کودکی، گزارش‌های مشکلات بین‌فردی، پرسشنامه‌ها و تمرینات تصویری. توجه به رابطه خود و رویدادهای درون آن نیز اطلاعات ارزشمندی را فراهم می‌کند. انعطاف‌پذیری کلیدی است، زیرا درمانگر باید به‌طور مداوم نیازهای در حال تحول مراجع را ارزیابی و پاسخ دهد.

ویژگی‌های درمانگر طرحواره. ویژگی‌هایی که بازپروری محدود را تسهیل می‌کنند شامل ظرفیت تحمل و نگهداری احساسات قوی، توانایی اعتباربخشی و گرمی، و مهارت در حفظ انتظارات واقع‌بینانه و مرزهای مناسب است. درمانگران طرحواره مرزهای معمول درمان را گسترش می‌دهند تا تماس‌های خارج از جلسه را تشویق کنند، از خودافشایی به‌طور معقول استفاده کنند و گرمی و مراقبت واقعی را ابراز کنند. این امر یک رابطه مراقبتی و والدین‌گونه ایجاد می‌کند.

9. مواجهه همدلانه: تعادل بین پذیرش و چالش

در مواجهه همدلانه، درمانگر مراجع را در مورد رفتارها و شناخت‌های ناسازگار او به چالش می‌کشد، اما به‌صورت همدلانه و غیرقضاوتی.

چالش دلسوزانه. مواجهه همدلانه شامل به چالش کشیدن رفتارها و شناخت‌های ناسازگار مراجع در حالی است که همدلی و دلسوزی حفظ می‌شود. درمانگر دلایل پشت رفتارهای مراجع را به رسمیت می‌شناسد، اما بر ماهیت خودتخریبی آن‌ها و نیاز به تغییر تأکید می‌کند. این رویکرد نیاز به دلسوزی واقعی و موضع غیرقضاوتی دارد.

زبان درمان طرحواره. زبان طرحواره‌ها، واکنش‌های مقابله‌ای و حالت‌ها به تسهیل مواجهه همدلانه کمک می‌کند و واژگان مشترکی برای درک تلاش‌های ناسازگارانه در مقابله فراهم می‌آورد. این مفاهیم از نظر اخلاقی و عاطفی خنثی هستند و رفتار را به‌عنوان نتیجه الگوهای خودتخریبی می‌بینند نه نقص‌های اخلاقی. این امر به درمانگر اجازه می‌دهد تا رفتار را به چالش بکشد بدون اینکه مراجع را شرمنده کند.

مواجهه در جلسه. مواجهه همدلانه در جلسه می‌تواند به‌ویژه قدرتمند باشد و به هر دو طرف این امکان را می‌دهد که رفتار مراجع را در "اینجا و اکنون" رابطه درمانی بررسی کنند. این فرصتی برای نشان دادن موانع ایجاد شده در مسیر صمیمیت و برآورده شدن نیازهای عاطفی مراجع فراهم می‌کند. با چارچوب‌بندی تعارض در قالب طرحواره‌ها و واکنش‌های مقابله‌ای، درمانگر می‌تواند با دلایل رفتار همدلی کند در حالی که عواقب خودتخریبی آن را نیز نشان می‌دهد.

10. ارزیابی: درک دنیای مراجع

اهداف کلی فرآیند ارزیابی عبارتند از: (الف) یادگیری درباره الگوهای زندگی ناکارآمد موجود در زندگی مراجع (ب) شناسایی طرحواره‌های ناسازگار اولیه، سبک‌های مقابله و حالت‌های غالب که در ایجاد یا حفظ این الگوهای زندگی نقش دارند (ج) یادگیری درباره ریشه‌های توسعه‌ای طرحواره‌ها، سبک‌های مقابله و حالت‌ها (د) ارزیابی خلق و خوی مراجع و یادگیری درباره راه‌هایی که این خلق و خو ممکن است با

آخرین به‌روزرسانی:: February 20, 2025