Motivational Interviewing

1. Motywacyjne wywiady: Współpraca na rzecz zmiany zachowania

Motywacyjne wywiady to metoda skoncentrowana na kliencie, ukierunkowana na wzmacnianie wewnętrznej motywacji do zmiany poprzez badanie i rozwiązywanie ambiwalencji.

Współpraca partnerska. Motywacyjne wywiady (MI) to podejście doradcze, które pomaga osobom rozwiązać ambiwalencję i odnaleźć własne powody do zmiany. W przeciwieństwie do tradycyjnych metod konfrontacyjnych czy udzielania rad, MI tworzy partnerstwo między doradcą a klientem. Rola doradcy polega na wydobyciu z klienta jego własnych motywacji i zasobów do zmiany, zamiast narzucania zewnętrznej presji czy rozwiązań.

Rozwiązywanie ambiwalencji. MI uznaje, że ambiwalencja wobec zmiany jest naturalna i oczekiwana. Doradca pomaga klientowi zbadać obie strony tej ambiwalencji, delikatnie kierując go ku zmianie, bez nacisku czy sporów. Takie podejście szanuje autonomię klienta i jego prawo do podejmowania własnych decyzji dotyczących zmiany.

Wzmacnianie wewnętrznej motywacji. Skupiając się na wartościach, celach i powodach klienta, MI sięga do wewnętrznej motywacji – najsilniejszego i najtrwalszego czynnika zmiany zachowania. Doradca umiejętnie wydobywa i wzmacnia tzw. „język zmiany” wypowiadany przez klienta, co pogłębia jego zaangażowanie w zmianę od wewnątrz.

2. Duch motywacyjnych wywiadów: Partnerstwo, akceptacja, współczucie i wydobywanie

Postawa leżąca u podstaw tej zasady empatii nazywana jest „akceptacją”. Poprzez umiejętne słuchanie refleksyjne doradca stara się zrozumieć uczucia i perspektywę klienta bez oceniania, krytyki czy obwiniania.

Partnerstwo. MI to proces współpracy, w którym doradca i klient działają jako równorzędni partnerzy. Doradca unika roli eksperta, zamiast tego wydobywa z klienta jego własną wiedzę i pomysły na zmianę.

Akceptacja. Doradca okazuje bezwarunkową pozytywną akceptację klienta, przyjmując go takim, jakim jest, bez oceniania. Obejmuje to:

• Pełną wartość: docenianie klienta jako osoby
• Dokładną empatię: dążenie do zrozumienia perspektywy klienta
• Wsparcie autonomii: szanowanie prawa klienta do podejmowania własnych wyborów
• Potwierdzenie: uznawanie i docenianie mocnych stron i wysiłków klienta

Współczucie. Doradca autentycznie troszczy się o dobro klienta i stawia jego potrzeby na pierwszym miejscu.

Wydobywanie. Zamiast narzucać pomysły, doradca wydobywa z klienta jego własne motywacje, wartości i rozwiązania. To uznanie, że klient już posiada w sobie zasoby potrzebne do zmiany.

3. Podstawowe umiejętności: Pytania otwarte, afirmacje, refleksje i podsumowania (OARS)

Słuchanie refleksyjne jest jedną z najważniejszych i najtrudniejszych umiejętności wymaganych w motywacyjnych wywiadach.

Pytania otwarte. Zachęcają klienta do rozwinięcia wypowiedzi i eksploracji, zamiast uzyskiwania krótkich odpowiedzi. Przykłady:

• „Co Cię niepokoi w Twoim piciu?”
• „Jak chciałbyś, żeby było inaczej?”

Afirmacje. Szczere wypowiedzi, które dostrzegają mocne strony i wysiłki klienta:

• „Wykazałeś się dużą wytrwałością, próbując rzucić palenie.”
• „Doceniam Twoją szczerość, że się tym ze mną podzieliłeś.”

Refleksje. Wypowiedzi doradcy, które oddają i zwracają sens tego, co powiedział klient. Proste refleksje powtarzają lub parafrazują, podczas gdy złożone dodają znaczenie lub akcent:

• Klient: „Jestem zmęczony tym, jak się czuję.”
• Doradca (prosta): „Czujesz się wyczerpany.”
• Doradca (złożona): „Jesteś gotów na zmianę w swoim życiu.”

Podsumowania. Dłuższe refleksje, które łączą kilka wypowiedzi klienta, często używane do przejścia między tematami lub wzmocnienia języka zmiany.

4. Język zmiany: Rozpoznawanie i wzmacnianie wypowiedzi klienta dotyczących zmiany

Język zmiany zwykle mieści się w jednej z czterech kategorii: wady status quo, zalety zmiany, optymizm wobec zmiany oraz zamiar zmiany.

Rodzaje języka zmiany:

• Pragnienie: „Chcę rzucić palenie.”
• Możliwość: „Mógłbym więcej ćwiczyć, gdybym się postarał.”
• Powody: „Moje zdrowie poprawiłoby się, gdybym schudł.”
• Potrzeba: „Muszę opanować moje picie.”
• Zaangażowanie: „Ograniczę hazard.”
• Podejmowanie kroków: „Zacząłem szukać nowej pracy.”

Reagowanie na język zmiany. Gdy klient wyraża język zmiany, doradca powinien:

1. Odbić go, by go wzmocnić
2. Poprosić o rozwinięcie lub przykłady
3. Potwierdzić wypowiedzi ukierunkowane na zmianę
4. Podsumować język zmiany, by zwiększyć jego siłę

Wydobywanie języka zmiany. Doradcy mogą stosować różne strategie, by wywołać język zmiany:

• Zadawanie pytań prowokujących: „Co Cię niepokoi w Twojej obecnej sytuacji?”
• Używanie skal ważności/pewności: „Na skali od 0 do 10, jak ważna jest dla Ciebie ta zmiana?”
• Badanie celów i wartości: „Jak Twoje picie wpisuje się w osobę, którą chcesz być?”

5. Reagowanie na opór: Podążanie za nim zamiast konfrontacji

Opór to zjawisko interpersonalne, a sposób reakcji doradcy wpływa na to, czy się nasili, czy osłabnie.

Zrozumienie oporu. Opór nie jest cechą klienta, lecz sygnałem dysonansu w relacji doradczej. Często pojawia się, gdy doradca naciska zbyt mocno lub wyprzedza gotowość klienta do zmiany.

Podążanie za oporem. Zamiast kłócić się czy konfrontować, doradca „podąża za” oporem:

• Prosta refleksja: Uznanie perspektywy klienta
• Wzmocniona refleksja: Nieco przesadzone odzwierciedlenie oporu, by zachęcić klienta do przedstawienia przeciwnej strony
• Refleksja dwustronna: Oddanie obu stron ambiwalencji klienta
• Zmiana tematu: Przejście do mniej kontrowersyjnego obszaru
• Reframing: Zaproponowanie nowej perspektywy na wypowiedź klienta
• Podkreślanie wyboru i kontroli: Przypomnienie klientowi, że to on decyduje o swoich wyborach

Unikanie odruchu naprawiania. Doradcy muszą powstrzymać się od chęci natychmiastowego „naprawiania” sytuacji, co często nasila opór. Zamiast tego powinni wydobywać własne pomysły i rozwiązania klienta.

6. Rozwijanie rozbieżności: Pomoc klientom w dostrzeżeniu różnicy między obecnym zachowaniem a wartościami

Motywacyjne wywiady odchodzą od klasycznego podejścia skoncentrowanego na kliencie. MI jest celowo ukierunkowane – na rozwiązanie ambiwalencji w służbie zmiany.

Tworzenie dysonansu poznawczego. Doradca pomaga klientowi uświadomić sobie rozbieżności między jego obecnym zachowaniem a szerszymi celami, wartościami czy obrazem siebie. Ten wewnętrzny konflikt może motywować do zmiany.

Badanie wartości. Doradca pomaga klientowi wyjaśnić jego podstawowe wartości i to, jak obecne zachowanie z nimi współgra lub z nimi koliduje. Może to obejmować:

• Ćwiczenia wyjaśniające wartości
• Rozmowy o celach życiowych i aspiracjach
• Eksplorację idealnego „ja” klienta

Wzmacnianie rozbieżności. Po zidentyfikowaniu rozbieżności doradca delikatnie je wzmacnia:

• „Z jednej strony cenisz bycie dobrym wzorem dla swoich dzieci, z drugiej martwisz się, jak Twoje picie na nie wpływa.”
• „Mówiłeś, że zdrowie jest dla Ciebie ważne, a jednocześnie obawiasz się, jak palenie wpływa na Twój oddech.”

Pozwolenie klientowi na wyrażenie rozbieżności. Doradca kieruje rozmowę tak, by to klient, a nie doradca, wypowiadał argumenty za zmianą. To jest silniejsze niż wskazywanie rozbieżności przez doradcę.

7. Wzmacnianie poczucia własnej skuteczności: Budowanie pewności siebie w zdolność do zmiany

Wiara osoby w możliwość zmiany jest ważnym motywatorem.

Znaczenie poczucia własnej skuteczności. Nawet jeśli klient dostrzega wagę zmiany, może jej nie podjąć, jeśli nie wierzy w swoją zdolność do sukcesu. Wzmacnianie poczucia własnej skuteczności jest kluczowe, by przejść od rozważania do działania.

Strategie budowania pewności:

• Przypominanie sukcesów z przeszłości: „Opowiedz mi o sytuacji, gdy udało Ci się dokonać trudnej zmiany.”
• Identyfikowanie mocnych stron: „Jakie cechy posiadasz, które mogą Ci pomóc odnieść sukces?”
• Rozmowa o hipotetycznej zmianie: „Gdybyś zdecydował się zmienić, jak byś to zrobił?”
• Dostarczanie informacji i trening umiejętności: Narzędzia i strategie zmiany
• Używanie skali pewności: „Na skali od 0 do 10, jak bardzo wierzysz, że mógłbyś dokonać tej zmiany, gdybyś się zdecydował?”

Potwierdzanie zdolności klienta. Wiara doradcy w zdolność klienta do zmiany może stać się samospełniającą się przepowiednią. Szczere afirmacje mocnych stron i wysiłków klienta mogą podnieść jego pewność siebie.

8. Etapy zmiany: Dopasowanie interwencji do gotowości klienta

Etapy zmiany to kluczowy element modelu transteoretycznego (TTM), opisujący kolejne fazy, przez które przechodzą ludzie zmieniając zachowanie.

Model etapów zmiany:

1. Przedkontemplacja: Brak rozważania zmiany
2. Kontemplacja: Świadomość zalet i wad, ale ambiwalencja
3. Przygotowanie: Planowanie podjęcia działania wkrótce
4. Działanie: Aktywna modyfikacja zachowania
5. Utrzymanie: Podtrzymywanie zmiany w czasie

Dopasowanie interwencji do etapu:

• Przedkontemplacja: Podnoszenie świadomości ryzyka i problemów
• Kontemplacja: Eksploracja ambiwalencji, budowanie motywacji
• Przygotowanie: Opracowanie planu zmiany, wzmacnianie pewności
• Działanie: Dostarczanie umiejętności i wsparcia
• Utrzymanie: Rozwijanie strategii radzenia sobie, zapobieganie nawrotom

Unikanie niedopasowań. Naciskanie na działania u osób w fazie przedkontemplacji lub kontemplacji często zwiększa opór. Doradca powinien ocenić etap klienta i odpowiednio dostosować swoje podejście.

9. Adaptacja motywacyjnych wywiadów do krótkich spotkań i różnych kontekstów

Duch motywacyjnych wywiadów szanuje autonomię jednostki w dokonywaniu wyborów.

Krótkie interwencje. Zasady MI można dostosować do krótkich spotkań (5–15 minut) w takich miejscach jak podstawowa opieka zdrowotna, oddziały ratunkowe czy służby społeczne. Kluczowe elementy:

• Poruszenie tematu
• Udzielenie informacji zwrotnej (jeśli stosowne)
• Wzmacnianie motywacji za pomocą umiejętności OARS
• Negocjowanie planu (jeśli klient jest gotowy)

Różne konteksty. MI stosuje się w wielu dziedzinach:

• Opieka zdrowotna: Zarządzanie chorobami przewlekłymi, przestrzeganie leków
• Zdrowie publiczne: Zapobieganie HIV, promocja zdrowia
• Wymiar sprawiedliwości: Kuratela, interwencje w przemoc domową
• Edukacja: Motywacja akademicka, doradztwo zawodowe

Utrzymanie ducha. Nawet w krótkich spotkaniach praktycy powinni starać się wcielać ducha MI – partnerstwo, akceptację, współczucie i wydobywanie.

10. Rola wartości w motywacyjnych wywiadach: Dopasowanie zachowania do osobistych ideałów

Skupienie na wartościach pomaga osobie docenić te aspekty życia, które są dla niej ważniejsze niż używanie substancji czy inne problematyczne zachowania.

Wartości jako motywatory. Wartości osobiste mogą być silnym czynnikiem zmiany, gdy klient dostrzega rozbieżności między swoimi wartościami a obecnym zachowaniem.

Badanie wartości w MI:

• Pytanie o cele i aspiracje życiowe
• Wykorzystanie kart wartości lub innych ćwiczeń
• Rozmowa o idealnym „ja” klienta lub pożądanym dziedzictwie

Łączenie wartości z zachowaniem. Doradca pomaga klientowi zbadać, jak jego obecne zachowanie współgra lub koliduje z podstawowymi wartościami:

• „Jak Twoje picie wpisuje się w wartość bycia odpowiedzialnym rodzicem?”
• „W jaki sposób rzucenie palenia wspiera Twój cel życia w zdrowiu?”

Wartości a podtrzymywanie zmiany. Powiązanie zmiany zachowania z głęboko zakorzenionymi wartościami może zwiększyć wewnętrzną motywację i pomóc utrzymać długotrwałą zmianę.

Ostatnia aktualizacja: January 24, 2025