Why Nations Fail

1. Instytucje kształtują losy narodów: systemy inkluzywne vs. ekstraktywne

Inkluzywne instytucje ekonomiczne, takie jak te w Korei Południowej czy w Stanach Zjednoczonych, to te, które pozwalają i zachęcają do udziału wielkiej masy ludzi w działalności gospodarczej, która najlepiej wykorzystuje ich talenty i umiejętności oraz umożliwia jednostkom dokonywanie wyborów, jakich pragną.

Inkluzywne instytucje sprzyjają dobrobytowi. Zapewniają one bezpieczne prawa własności, bezstronne egzekwowanie prawa, usługi publiczne oraz równą szansę ekonomiczną. To umożliwia i motywuje ludzi do innowacji, inwestowania i pełnego uczestnictwa w gospodarce. Przykłady to Stany Zjednoczone i Korea Południowa.

Ekstraktywne instytucje koncentrują władzę i bogactwo. Są one zaprojektowane tak, aby wydobywać zasoby z społeczeństwa na korzyść wąskiej elity. Przykłady to Korea Północna i wiele postkolonialnych krajów afrykańskich. Systemy ekstraktywne zniechęcają do inwestycji i innowacji, prowadząc do stagnacji lub upadku gospodarczego.

Kluczowe cechy inkluzywnych instytucji ekonomicznych:

• Bezpieczne prawa własności
• Bezstronne egzekwowanie prawa
• Usługi publiczne zapewniające równe szanse
• Wolny dostęp do rynków
• Egzekwowanie umów

Kluczowe cechy ekstraktywne instytucji ekonomicznych:

• Niepewne prawa własności
• Bariery wejścia na rynki
• Regulacje uniemożliwiające wolną wymianę
• Brak porządku prawnego

2. Geografia i kultura nie determinują dobrobytu

Nie ma dowodów na to, że klimat lub geografia są przyczyną, dla której Stany Zjednoczone są dziś ponad dwadzieścia razy bogatsze niż takie kraje jak Mali czy Gwatemala.

Dobrobyt wynika z instytucji, a nie z geografii czy kultury. Wiele teorii próbowało wyjaśnić globalne nierówności poprzez czynniki takie jak klimat, zasoby naturalne czy wartości kulturowe. Jednak te nie tłumaczą wyraźnych różnic między sąsiadującymi krajami o podobnej geografii i kulturze.

Różnice instytucjonalne wyjaśniają odmienne wyniki. Na przykład Nogales, Arizona i Nogales, Sonora dzielą geografię i kulturę, ale mają zupełnie różne standardy życia z powodu granicy USA-Meksyk, która je dzieli. Podobnie Korea Południowa i Korea Północna dramatycznie się rozeszły po podziale, mimo wspólnej geografii i kultury.

Przykłady obalające determinizm geograficzny:

• Sukces Botswany w porównaniu z trudnościami sąsiednich krajów
• Bogactwo Singapuru w porównaniu z relatywną biedą Malezji
• Wzrost Chile w porównaniu ze stagnacją innych krajów andyjskich

Przykłady obalające determinizm kulturowy:

• Wzrost Chin po zmianach politycznych pod rządami Deng Xiaopinga
• Rozbieżność między Wschodnimi a Zachodnimi Niemcami podczas zimnej wojny
• Szybki rozwój Japonii po Restauracji Meiji

3. Krytyczne momenty i małe różnice napędzają rozbieżności instytucjonalne

Małe różnice instytucjonalne mogą mieć znaczenie, zwłaszcza w krytycznych momentach.

Krytyczne momenty to historyczne punkty zwrotne. Są to okresy dużych wstrząsów społeczno-ekonomicznych lub politycznych, które zakłócają istniejącą równowagę sił. Przykłady to Czarna Śmierć w Europie, otwarcie szlaków handlowych Atlantyku i Rewolucja Przemysłowa.

Małe początkowe różnice mogą prowadzić do rozbieżności. Kiedy społeczeństwa z nieco różnymi istniejącymi instytucjami stają w obliczu krytycznego momentu, ich reakcje mogą skierować je na radykalnie różne ścieżki. Z czasem te ścieżki mają tendencję do samowzmacniania się poprzez pozytywne sprzężenia zwrotne.

Kluczowe historyczne krytyczne momenty:

• Czarna Śmierć (XIV wiek)
• Odkrycie Ameryk (XV-XVI wiek)
• Rewolucja Przemysłowa (XVIII-XIX wiek)
• Dekolonizacja (XX wiek)

Przykłady rozbieżności:

• Anglia vs. Hiszpania po otwarciu handlu atlantyckiego
• Zachodnia vs. Wschodnia Europa po Czarnej Śmierci
• Korea Północna vs. Korea Południowa po II wojnie światowej

4. Kręgi cnoty wzmacniają instytucje inkluzywne

Choć nadal podlegają znacznym przypadkowościom, kręgi cnoty umożliwiają ciągłość instytucji i często nawet wyzwalają dynamikę prowadzącą społeczeństwo ku większej inkluzywności.

Inkluzywne instytucje mają tendencję do trwania i rozszerzania się. Po ustanowieniu, inkluzywne instytucje polityczne i ekonomiczne tworzą pozytywne sprzężenie zwrotne. Rozdzielają władzę i zasoby szerzej, umożliwiając większej liczbie osób uczestnictwo w i obronę inkluzywnego systemu.

Kluczowe mechanizmy kręgów cnoty:

1. Pluralizm utrudnia przejęcia władzy
2. Rządy prawa ograniczają elity
3. Wolne media ujawniają zagrożenia dla instytucji
4. Możliwości ekonomiczne zmniejszają motywacje do ekstraktywnego zachowania
5. Szersze uczestnictwo zwiększa popyt na inkluzywność

Historyczne przykłady kręgów cnoty:

• Anglia po Chwalebnej Rewolucji
• Stany Zjednoczone po Konstytucji
• Japonia po Restauracji Meiji

Elementy wzmacniające instytucje inkluzywne:

• Wolna prasa
• Niezależne sądownictwo
• Konkurencyjne wybory
• Powszechna edukacja
• Mobilność ekonomiczna

5. Kręgi zła utrwalają instytucje ekstraktywne

Ekstraktywne instytucje polityczne wspierają te instytucje ekonomiczne, cementując władzę tych, którzy czerpią korzyści z ekstrakcji.

Systemy ekstraktywne są samowzmacniające się. Ci, którzy czerpią korzyści z ekstraktywne instytucji, używają swojej władzy i bogactwa, aby utrzymać system. Tworzy to negatywne sprzężenie zwrotne, które trudno przerwać, nawet gdy zmieniają się przywódcy.

Żelazne prawo oligarchii. Nawet gdy ekstraktywne reżimy są obalane, nowi przywódcy często odtwarzają podobne systemy, ponieważ ramy instytucjonalne i motywacje pozostają niezmienione. To wyjaśnia, dlaczego wiele postkolonialnych i postrewolucyjnych społeczeństw ma trudności z rozwijaniem inkluzywnych instytucji.

Mechanizmy kręgów zła:

• Koncentracja bogactwa i władzy
• Tłumienie opozycji
• Kontrola mediów i edukacji
• Tworzenie zależnych klas elitarnych
• Bariery ekonomiczne dla mobilności w górę

Historyczne przykłady:

• Sierra Leone po uzyskaniu niepodległości
• Zimbabwe pod rządami Mugabe
• Demokratyczna Republika Konga po Mobutu

6. Twórcza destrukcja napędza postęp, ale zagraża elitom

Odpowiedzią Mugabe na załamanie jego kontroli politycznej było nasilenie represji i wykorzystanie polityki rządowej do kupowania poparcia.

Innowacje napędzają wzrost, ale zakłócają istniejące struktury władzy. Twórcza destrukcja – proces, w którym nowe technologie i metody zastępują stare – jest kluczowa dla postępu gospodarczego. Jednak często zagraża ekonomicznej i politycznej władzy ustalonych elit.

Strach przed twórczą destrukcją prowadzi do stagnacji. Elity w systemach ekstraktywne często blokują nowe technologie, edukację lub możliwości ekonomiczne, które mogłyby wzmocnić rywali. To zachowuje ich władzę w krótkim okresie, ale podważa długoterminowy rozwój gospodarczy.

Historyczne przykłady oporu wobec twórczej destrukcji:

• Imperium Osmańskie zakazujące druku
• Rosyjski i Austro-Węgierski opór wobec industrializacji
• Ruch Luddytów przeciwko mechanizacji w Anglii

Oznaki strachu przed twórczą destrukcją:

• Ograniczenia w edukacji
• Monopolistyczne przywileje dla wybranych firm
• Wysokie bariery dla zakładania firm
• Tłumienie technologii zakłócających
• Sztywne hierarchie społeczne

7. Pluralizm i rządy prawa są kluczowe dla trwałego wzrostu

Zdolność instytucji ekonomicznych do wykorzystania potencjału inkluzywnych rynków, zachęcania do innowacji technologicznych, inwestowania w ludzi i mobilizowania talentów i umiejętności dużej liczby osób jest kluczowa dla wzrostu gospodarczego.

Wspólna władza i spójne zasady umożliwiają postęp. Pluralistyczne systemy polityczne, w których władza jest szeroko rozdzielona i ograniczona przez prawo, tworzą stabilność i możliwości potrzebne do trwałego wzrostu gospodarczego. To kontrastuje z systemami ekstraktywne, gdzie niekontrolowana władza prowadzi do arbitralnych rządów i niepewności gospodarczej.

Kluczowe elementy pluralizmu i rządów prawa:

• Podział władzy
• Niezależne sądownictwo
• Ochrona praw własności
• Egzekwowanie umów
• Równe stosowanie prawa
• Ograniczenia władzy rządu
• Pokojowe przekazywanie władzy

Historyczne przykłady korzyści:

• Gospodarczy rozkwit Anglii po Chwalebnej Rewolucji
• Dominacja gospodarcza USA w XX wieku
• Powojenny wzrost w Japonii i Niemczech

Kontrastujące przykłady arbitralnych rządów:

• Gospodarczy upadek Republiki Weneckiej po przejęciu władzy przez arystokrację
• Stagnacja w absolutystycznej Hiszpanii i Francji
• Niestabilność i bieda w wielu postkolonialnych państwach afrykańskich

8. Dziedzictwo kolonialne wpływa na współczesny rozwój instytucjonalny

Instytucje ekonomiczne, które uczyniły Carlosa Slima tym, kim jest, są bardzo różne od tych w Stanach Zjednoczonych.

Strategie kolonialne kształtowały instytucje po uzyskaniu niepodległości. Różne podejścia do kolonizacji prowadziły do odmiennych dziedzictw instytucjonalnych. Ekstraktywne instytucje kolonialne często przetrwały po uzyskaniu niepodległości, podczas gdy bardziej inkluzywne instytucje kolonialne zapewniały lepsze podstawy do rozwoju.

Rodzaje dziedzictwa kolonialnego:

1. Kolonie osadnicze (np. USA, Australia): Bardziej inkluzywne instytucje
2. Kolonie ekstraktywne (np. Kongo, Peru): Wysoce ekstraktywne instytucje
3. Przypadki mieszane (np. Indie, RPA): Niektóre inkluzywne elementy, ale wciąż w dużej mierze ekstraktywne

Czynniki wpływające na strategie kolonialne:

• Gęstość zaludnienia rdzennych ludów
• Środowisko chorobowe dla europejskich osadników
• Cenne zasoby do wydobycia (np. złoto, niewolnicy)
• Czas kolonizacji

Przykłady trwałych efektów kolonialnych:

• Rozbieżność między Ameryką Północną a Południową
• Różnice w systemach praw własności w byłych koloniach francuskich vs. brytyjskich w Afryce
• Wariacje w instytucjach edukacyjnych w byłych koloniach hiszpańskich vs. brytyjskich

9. Centralizacja państwa jest konieczna, ale niewystarczająca dla dobrobytu

Zarówno nowe reżimy wojskowe, jak i cywilne wybierały swoich własnych sędziów. Ale wybieranie sędziów Sądu Najwyższego w Argentynie nie było czynnością ograniczoną do przejść między rządami wojskowymi a cywilnymi.

Efektywne państwa umożliwiają wzrost gospodarczy. Pewien stopień centralizacji politycznej jest konieczny do zapewnienia podstawowych dóbr publicznych, egzekwowania prawa i tworzenia stabilności potrzebnej do rozwoju gospodarczego. Jednak sama centralizacja nie gwarantuje inkluzywnych instytucji.

Centralizacja może umożliwiać ekstrakcję lub inkluzję. Chociaż pewien stopień zdolności państwa jest potrzebny do jakiegokolwiek rozwoju gospodarczego, scentralizowana władza może być używana do tworzenia zarówno inkluzywnych, jak i ekstraktywne systemów. Kluczowe jest to, czy władza polityczna jest ograniczona i szeroko rozdzielona.

Niezbędne funkcje scentralizowanego państwa:

• Monopol na legalne użycie siły
• Zdolność do opodatkowania i zapewniania dóbr publicznych
• Egzekwowanie umów i praw własności
• Standaryzacja wag, miar i waluty

Przykłady centralizacji prowadzącej do różnych wyników:

• Anglia: Centralizacja pod rządami Tudorów umożliwiła późniejsze inkluzywne instytucje
• Hiszpania: Centralizacja wzmocniła absolutyzm i ekstrakcję
• Chiny: Silna zdolność państwa, ale w dużej mierze ekstraktywne instytucje do niedawnych reform

10. Opor wobec instytucji inkluzywnych często prowadzi do ubóstwa

Inkluzywne instytucje ekonomiczne tworzą inkluzywne rynki, które nie tylko dają ludziom wolność do realizacji zawodów najlepiej odpowiadających ich talentom, ale także zapewniają równe szanse, które dają im możliwość to zrobić.

Strach przed utratą władzy napędza opór wobec inkluzji. Elity w systemach ekstraktywne często opierają się reformom, które mogłyby stworzyć bardziej inkluzywne instytucje, nawet gdy te zmiany mogłyby napędzać wzrost gospodarczy. Bardziej obawiają się utraty uprzywilejowanej pozycji niż cenią potencjalny szerszy dobrobyt.

Nieudane próby reform utrwalają ubóstwo. Kiedy wysiłki na rzecz stworzenia bardziej inkluzywnych instytucji są blokowane, często zamyka to społeczeństwa na ścieżki niskiego wzrostu. To wyjaśnia, dlaczego wiele krajów bogatych w zasoby pozostaje biednych mimo swojego naturalnego bogactwa.

Powszechne taktyki oporu wobec reform inkluzywnych:

• Brutalne tłumienie opozycji
• Kooptacja potencjalnych reformatorów
• Tworzenie zależnych klas elitarnych
• Podsycanie podziałów etnicznych lub regionalnych
• Kontrola informacji i edukacji

Historyczne przykłady zablokowanych reform:

• Rosyjski opór wobec emancypacji chłopów
• Opor

Last updated: July 21, 2024