The New Rules of War

1. Phương Tây Đang Thua Cuộc Chiến Vì Sự Suy Giảm Chiến Lược

Lần cuối cùng Hoa Kỳ thắng một cuộc xung đột một cách quyết định, thế giới vẫn còn dùng bóng chân không trong điện tử.

Một thực tế nghiệt ngã. Kể từ Thế chiến II, quân đội Mỹ dù sở hữu nguồn lực và huấn luyện vô song, vẫn liên tục thất bại trong việc đạt được mục tiêu ở các cuộc chiến từ Hàn Quốc, Việt Nam đến Iraq và Afghanistan. Đây không phải vấn đề phe phái mà là vấn đề của nước Mỹ, phản ánh một căn bệnh sâu xa: khái niệm sai lầm về chiến thắng và sự từ chối thừa nhận thất bại. Phương Tây, bao gồm Anh và NATO, đang mắc kẹt trong những vũng lầy, thường xuyên thất bại trước kẻ thù yếu hơn.

Sự bất tài chiến lược. Vấn đề cốt lõi không phải thiếu quân lính ưu tú, công nghệ hay ngân sách; mà là một sai lầm căn bản trong tư duy chiến lược. Nhiều chuyên gia phủ nhận thực tế, bám víu vào những quan niệm lỗi thời về chiến tranh hoặc cho rằng xung đột quá hỗn loạn để hiểu. Sự “suy thoái chiến lược” này bắt nguồn từ khao khát chiến đấu theo kiểu chiến tranh truyền thống như năm 1945, bỏ qua rằng chiến tranh đã tiến hóa.

Sự hỗn loạn kéo dài. Thế kỷ 21 được định nghĩa bởi “sự hỗn loạn bền vững,” một trạng thái hỗn loạn liên tục mà các giải pháp truyền thống không còn hiệu quả. Các cuộc xung đột vũ trang đã tăng gấp đôi kể từ Thế chiến II, các hiệp định hòa bình thường xuyên sụp đổ, và những mâu thuẫn cổ xưa lại bùng phát. Đây không phải là vô chính phủ, mà là sự trở lại của một trật tự tiền-Westphalia, nơi xung đột âm ỉ không ngừng. Phương Tây đang vô cùng thiếu chuẩn bị, khi các đối thủ như Nga, Trung Quốc và các nhóm khủng bố lợi dụng sự hỗn loạn này bằng cách chơi theo những quy tắc mới chưa được công nhận.

2. Chiến Tranh Truyền Thống Đã Chết; Các Xung Đột Tương Lai Là Hậu-Truyền Thống

Chiến tranh truyền thống đã chết. Những ai còn mắc kẹt trong tư duy cũ có lẽ sẽ không nhận ra các xung đột tương lai là chiến tranh cho đến khi quá muộn.

Một mô hình lỗi thời. Chiến lược “chiến tranh truyền thống” của phương Tây, dựa trên mô hình Thế chiến II, giả định cuộc chiến giữa các quốc gia với sức mạnh hỏa lực và chiến thắng trên chiến trường là tối thượng. Tư duy “Chiến tranh Lớn” này, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Carl von Clausewitz, giờ đã lỗi thời. Hòa ước Westphalia (1648) thiết lập các quốc gia là chủ thể duy nhất hợp pháp trong chiến tranh, nhưng trật tự này đang chết dần, khi các quốc gia suy yếu và được thay thế bởi các thực thể khác.

Một ảo tưởng nguy hiểm. Dù đã rút ra bài học cay đắng từ Việt Nam, Somalia, Iraq và Afghanistan, phương Tây vẫn tiếp tục thiết kế quân đội cho một loại chiến tranh mà không ai khác còn chơi. Số lượng các cuộc chiến phi truyền thống tăng mạnh kể từ 1945, trong khi các cuộc xung đột truyền thống giữa các quốc gia gần như tuyệt chủng. Sự ám ảnh với quá khứ này đảm bảo thất bại, khi kẻ thù chiến đấu trong hiện tại, thường không mặc quân phục truyền thống hay có ranh giới chiến trường rõ ràng.

Cần chuyển đổi quân đội. Để chiến thắng, phương Tây phải từ bỏ cách tiếp cận lỗi thời. Điều này có nghĩa là:

• Ngừng mua vũ khí truyền thống: Hàng tỷ đô la chi cho F-35 và tàu sân bay trở nên vô nghĩa trước các mối đe dọa hiện đại.
• Đầu tư vào lực lượng đặc nhiệm (SOF): Họ hiệu quả nhưng thiếu kinh phí.
• Cân bằng lại lực lượng thường trực và dự bị: Chuyển binh lính chiến tranh truyền thống sang dự bị, các chức năng hỗ trợ giữ ở thường trực.
• Phát triển chiến binh-ngoại giao: Những cá nhân am hiểu ngôn ngữ, văn hóa và chính trị địa phương.
• Trao quyền cho các cơ quan dân sự: Thống trị thông tin, trừng phạt tài chính, truyền thông chiến lược là then chốt.

3. Công Nghệ Không Thể Đánh Thắng Chiến Tranh; Hãy Đầu Tư Vào Con Người Và Sự Mưu Mẹo

Công nghệ hấp dẫn không thể thắng chiến tranh.

Chủ nghĩa công nghệ ảo tưởng. Niềm tin của phương Tây vào vũ khí tiên tiến, điển hình là tiêm kích F-35 (vũ khí đắt nhất lịch sử với 1,5 nghìn tỷ đô la), là một hình thức tự lừa dối. Dù có thông số ấn tượng, F-35 chưa từng thực hiện nhiệm vụ chiến đấu nào trong các cuộc chiến hiện tại và còn gặp khó khăn khi đối đầu với máy bay cũ hơn. Sự ám ảnh với “đồ chơi công nghệ” hơn là công cụ hiệu quả là một “chủ nghĩa công nghệ ảo tưởng” khiến phương Tây mù quáng trước thực tế xung đột hiện đại.

Giá trị lực lượng ngày càng giảm. Kể từ Thế chiến II, các quân đội công nghệ cao thường bị đối thủ công nghệ thấp làm khó. Những quả bom ven đường đơn giản thường đánh bại “vũ khí thông minh,” và AK-47 vẫn là vũ khí hủy diệt hàng loạt thực sự theo số người chết. “Chiến lược bù đắp thứ ba,” hứa hẹn chiến thắng nhờ robot và AI, chỉ là sự tái khởi động các lý thuyết thất bại của thập niên 1990, bỏ qua rằng công nghệ không còn quyết định trong chiến tranh.

Đầu tư vào trí tuệ. Vụ va chạm tàu USS Fitzgerald, do nhân viên chưa được đào tạo dù có hệ thống tiên tiến, cho thấy nguy cơ phụ thuộc quá mức vào công nghệ mà bỏ quên kỹ năng con người cơ bản. Chiến tranh tương lai sẽ là công nghệ thấp, kẻ thù sẽ biến những thứ bình thường thành vũ khí. Giải pháp là đầu tư vào con người, không phải nền tảng, nhận ra rằng trí tuệ và khả năng thích ứng của con người vượt trội hơn silicon.

4. Chiến Tranh Và Hòa Bình Cùng Tồn Tại; Hãy Khai Thác “Vùng Xám”

Những đối thủ mưu mô lợi dụng khoảng cách giữa chiến tranh và hòa bình để gây thiệt hại nghiêm trọng.

Ranh giới mờ nhạt. Phân đôi truyền thống của phương Tây về “chiến tranh hoặc hòa bình” là ảo tưởng nguy hiểm. Các đối thủ như Nga và Trung Quốc khai thác “Vùng Xám” — khoảng không gian giữa chiến tranh tuyên bố và hòa bình chính thức — để đạt mục tiêu chiến lược mà không kích hoạt phản ứng quân sự truyền thống. “Chiến tranh Thế hệ Mới” của Nga ở Ukraine và chiến lược “Ba Cuộc Chiến” của Trung Quốc ở Biển Đông là ví dụ điển hình.

Chiến tranh bằng phương tiện khác. Chiến lược của Trung Quốc, ví dụ, nhằm làm suy yếu ý chí chiến đấu của đối phương trước khi giao tranh bắt đầu, bằng cách:

• Chiến tranh tâm lý: Lừa dối chiến lược, tin đồn, câu chuyện giả, áp lực ngoại giao.
• Chiến tranh truyền thông: Điều khiển dư luận qua truyền hình nhà nước (CCTV) và ảnh hưởng Hollywood.
• Chiến tranh pháp lý: Bẻ cong hoặc viết lại luật quốc tế để củng cố yêu sách lãnh thổ và làm mất uy tín đối thủ.

Tê liệt chiến lược. Tư duy “bật tắt” về chiến tranh của phương Tây khiến họ bất động chiến lược trong các cuộc chiến phi truyền thống này. Trong khi Mỹ tiếp tục xây dựng vũ khí truyền thống, Trung Quốc nuốt dần các đảo và phá hoại liên minh. Điều này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về một chiến lược lớn mới, nhận ra sự tồn tại liên tục của chiến tranh và hòa bình, cho phép chủ động tham gia Vùng Xám thay vì chờ tuyên bố chiến tranh chính thức.

5. “Trái Tim Và Tâm Trí” Không Quan Trọng; Chống Đấu Tranh Hiệu Quả Phải Tàn Nhẫn

Việc “chiếm được trái tim và tâm trí,” cách phương Tây hiểu về chống nổi dậy hiện nay, là không liên quan.

Một học thuyết thất bại. Chiến lược chống nổi dậy “tập trung vào dân cư” do Tướng David Petraeus phổ biến hứa hẹn chiến thắng bằng cách chiếm lòng dân qua xây dựng quốc gia và dịch vụ xã hội. Tuy nhiên, cách tiếp cận này thất bại thảm hại ở Iraq và Afghanistan vì sai lầm khi cho rằng dân chúng có thể mua chuộc và các khái niệm về tính hợp pháp của phương Tây áp dụng được cho mọi nơi.

Sự tàn bạo lịch sử. Các chiến lược chống nổi dậy thành công trong lịch sử thường tàn nhẫn hơn nhiều:

• Rút cạn đầm lầy: Ép buộc hoặc tiêu diệt dân cư ủng hộ phiến quân, như La Mã ở Judea.
• Xuất khẩu và di dời: Ép buộc phân tán các nhóm dân tộc để dập tắt nổi loạn, như Stalin với người Chechen.
• Nhập cư và pha loãng: Đổ dân của mình vào vùng đất để đàn áp kháng cự bản địa, như Trung Quốc ở Tây Tạng.

Lựa chọn khó khăn. Chống nổi dậy hiệu quả là tàn nhẫn và vô tình, thường giống chủ nghĩa thực dân. Trong khi phương Tây né tránh các phương pháp này, cách làm hiện tại chỉ kéo dài xung đột và cho phép khủng bố, nổi dậy phát triển. Giải pháp là chấp nhận sự hiện diện lâu dài, mạnh mẽ, nhưng không đặt lính phương Tây vào nguy cơ tử vong.

Tập hợp một Lữ đoàn Ngoại quốc. Giải pháp là tạo ra các lữ đoàn ngoại quốc, theo mô hình của Pháp, gồm binh lính tuyển mộ toàn cầu do sĩ quan phương Tây chỉ huy. Các đơn vị này sẽ:

• Cung cấp lực lượng “đặt chân lâu dài” ở các vùng hỗn loạn.
• Giảm thương vong cho phương Tây, tạo tự do chính trị.
• Thay thế các nhóm dân quân không đáng tin cậy và nhà thầu tư nhân vô trách nhiệm.
• Cung cấp con đường nhập quốc tịch, thu hút tuyển quân tận tâm.

6. Lính Đánh Thuê Trở Lại Và Đang Định Hình Lại Chiến Tranh

Lính đánh thuê đã trở lại. Tôi biết vì tôi từng là một trong số họ.

Nghề lâu đời thứ hai. Lính đánh thuê, hay “công ty quân sự tư nhân,” không phải hiện tượng mới mà là sự trở lại của chuẩn mực lịch sử. Phần lớn lịch sử, thuê lực lượng rẻ hơn sở hữu, và lính đánh thuê là công cụ chính của chiến tranh. Trật tự Westphalia từng kìm hãm họ, nhưng giờ họ tái xuất, đặc biệt sau các cuộc chiến của Mỹ ở Iraq và Afghanistan.

Thị trường bùng nổ, thiếu kiểm soát. Hơn một nửa quân số trong các cuộc chiến Mỹ gần đây là nhà thầu, tỷ lệ này còn tăng. Điều này tạo ra thị trường lực lượng tư nhân trị giá hàng tỷ đô la, với các công ty như Wagner của Nga hoạt động hiệu quả chết người. Thị trường này gần như không được quản lý, không có tòa án hay cảnh sát quốc tế để thực thi luật, dẫn đến:

• Rủi ro đạo đức: Khách hàng liều lĩnh hơn khi người của họ không phải chịu thương vong.
• Kéo dài xung đột: Lính đánh thuê có động cơ khởi đầu và kéo dài chiến tranh để kiếm lời.
• Bẫy an ninh: Sự lan tràn lực lượng tư nhân dẫn đến chạy đua vũ trang và leo thang vô tình.
• Phản bội: Tranh chấp được giải quyết bằng sự phản bội, không phải luật pháp.

Sự vô ích của luật pháp. Nỗ lực cấm hoặc quản lý lính đánh thuê hầu như thất bại. Nhiều khách hàng là quốc gia, khiến việc kiện tụng khó khăn, còn các nhóm phi nhà nước thì chuyển ra nước ngoài. Thị trường lực lượng sẽ tồn tại lâu dài, và logic của nó — Clausewitz gặp Adam Smith — sẽ làm méo mó chiến tranh, biến nó thành vấn đề kinh tế chính trị nhiều hơn là chính trị thuần túy.

7. Các Thế Lực Phi Nhà Nước Mới Sẽ Thống Trị Và Chiến Đấu Không Cần Quốc Gia

Khi giới siêu giàu có thể thuê quân đội, họ trở thành một loại siêu cường mới, đủ sức thách thức các quốc gia và trật tự dựa trên luật lệ.

Sự rút lui của quốc gia. Nhiều trong số 194 quốc gia trên thế giới đang yếu kém hoặc sụp đổ, tạo ra khoảng trống quyền lực. Sự suy yếu này khuyến khích sự xuất hiện của các thực thể toàn cầu mới sẽ lấp đầy khoảng trống, bao gồm:

• Phiến quân và Caliphate: Như ISIS, thiết lập quyền lực thực tế.
• Tập đoàn quyền lực: Các tập đoàn đa quốc gia thuê quân đội riêng để bảo vệ tài sản ở vùng nguy hiểm.
• Nhà nước ma túy: Các băng đảng ma túy trở thành quyền lực thực tế, như ở Acapulco, Mexico.
• Vương quốc cát cứ: Cá nhân chiếm quyền và cai trị lãnh thổ.
• Lãnh chúa lính đánh thuê: Các chỉ huy lính đánh thuê tự phong làm lãnh đạo, loại bỏ trung gian.

Tầng lớp tinh hoa mới. 1% giàu nhất toàn cầu và các tập đoàn lớn, vốn đã mạnh hơn nhiều quốc gia về kinh tế, giờ có thể thuê sức mạnh hỏa lực công nghiệp. Thị trường hóa chiến tranh có nghĩa là các tỷ phú, giáo hội lớn và tổ chức phi chính phủ có thể tự tổ chức “thập tự chinh” hoặc can thiệp nhân đạo, bỏ qua các quốc gia truyền thống. Công ty Đông Ấn Anh là tiền lệ lịch sử cho việc tập đoàn sở hữu sức mạnh quân sự khổng lồ.

Nhà nước ngầm. Ngoài các thực thể bên ngoài, “nhà nước ngầm” — liên minh thể chế trong chính phủ (quân đội, tình báo, tư pháp) hoạt động ngoài kiểm soát dân chủ — cũng nổi lên như siêu cường mới. Đây không phải thuyết âm mưu mà là cấu trúc đã được thiết lập, ưu tiên lợi ích riêng, như ở Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và cả phức hợp công nghiệp-quân sự Mỹ. Việc phơi bày họ sẽ thúc đẩy sự hỗn loạn kéo dài.

8. Chiến Tranh Bóng Tối Sẽ Thống Trị, Dựa Trên Lừa Dối Và Thông Tin

Sự phủ nhận hợp lý quan trọng hơn hỏa lực trong kỷ nguyên thông tin.

Chiến tranh ngầm. Các xung đột tương lai sẽ ngày càng diễn ra trong bóng tối, nơi sự phủ nhận hợp lý là trọng tâm. Các trận đánh xe tăng lớn đã lỗi thời; chiến binh đeo mặt nạ, lực lượng đặc nhiệm, lính đánh thuê và dân quân ủy nhiệm lên ngôi. Điều này khiến chiến tranh trở thành “chiến tranh nhận thức” — khả năng phân biệt thật giả sẽ quyết định thắng thua.

Thông tin sai lệch như vũ khí. Chiến lược “maskirovka” (ngụy trang) của Nga ở Ukraine, dùng “những người lính nhỏ xanh” và phủ nhận sự hiện diện của họ, là ví dụ điển hình. Nga đã trở thành “siêu cường thông tin sai lệch,” sử dụng các “biện pháp tích cực” như kênh RT và “nhà máy troll” để thao túng dư luận và gieo rắc chia rẽ trong các nền dân chủ. Mục tiêu là tạo ra “sương mù chiến tranh” dày đặc đến mức cộng đồng quốc tế không thể xác định sự thật cơ bản, ngăn chặn can thiệp.

Nghệ thuật đen tối. Trí tuệ cổ xưa của Tôn Tử, “Mọi chiến tranh đều dựa trên sự lừa dối,” giờ càng đúng hơn bao giờ hết. “Cách tiếp cận gián tiếp” nhằm đánh lừa kẻ thù, khiến họ phạm sai lầm chiến lược. Điều này đòi hỏi ưu thế thông tin và trí tuệ mưu mô hơn là sức mạnh quân sự. Phương Tây, với sự ác cảm với “manipulation tri thức,” đang ở thế bất lợi, nhưng phải học cách chiến đấu trong bóng tối mà không đánh mất giá trị dân chủ.

**Chiến

Cập nhật lần cuối: August 1, 2025